Afet Sonrası Çocuklarla Bağlantı: “Oyunun Düzgünleştirici Gücü”

İtalyan bilim insanı ve eğitimci Dr. Maria Montessori, “Oyun, çocuğun işidir” demiştir. Hakikaten de öyledir. Çocukluk devrinde çocuklar oyun oynayarak, öğrenir, toplumsallaşır, hoş vakit geçirir. Oyun çocukların lisan, toplumsal duygusal, bilişsel, fizikî gelişimlerini, kısaca tüm gelişim alanlarını dayanaklar, onları rahatlatır, güçlerini boşaltmalarını sağlar. Çocukların ruhsal gelişimleri açısından da oyun oynamak temel bir gereksinimdir. Oyun oynamak tıpkı vakitte haktır. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair kontratta 31. husus çocuğun oyun hakkı ile ilgilidir. Bu nedenle çocukların sağlıklı gelişebilmeleri için, kendilerini tabir etmelerini sağlamak ve öğrenme tecrübelerini desteklemek için onlara oyun oynama fırsatlarını sağlamak gereklidir.

– Kısa müddet evvel ülkemizde çok üzücü bir zelzele yaşadık. Bu süreçte çocuklar çok fazla etkilendiler. Oyun oynamak bilhassa doğal afet yaşayan çocuklar üzerinde nasıl tesirlidir?

Evet. Çok üzücü bir zelzele yaşadık. Çocuklarımız da çok etkilendi doğal olarak. Pek çok kayıp yaşadılar. Afet sonrasında tüm bireylere “psikolojik Birinci yardım” uygulanması çok kıymetlidir. Bu süreçte öncelikle bireylerin temel fizikî ve ruhsal muhtaçlıkları karşılanmalı ve kendilerini inançta hissetmeleri sağlanmalıdır. 

Deprem üzere yıkıcı doğal afetler sonrasında çocuklarda bir grup içe kapanma, kaygılanma, çok endişe, keder, depresyon, öfkelenme üzere durumlar görülebilir. Çocuklar evvel yaşadıkları olayı anlamaya çalışacaklardır. Bunun için onlara yaş seviyelerine uygun biçimde muteber bilgiler verilmesi gereklidir. Çocuklar biz yetişkinlerden farklı formda irtibat kurarlar. Çocukların irtibat marifetleri yaşlarına nazaran de değişiklik gösterir. Bilhassa küçük yaş kümesindeki çocuklar için yaşadıkları üzücü olayı anlatmaları kolay değildir. Bu süreçte oyun oynamak çocuklar için nitekim çok değerli. Zira çocuklar his ve niyetlerini oyun yoluyla aktarırlar. Çocuklara afet sonrasında inançlı, çocuk dostu oyun alanları oluşturmak sarsıntının yıkıcı tesirlerini azaltmak için büyük ehemmiyet taşır. Çocuklar için oyun, hayata iştirak ve diğerleriyle irtibat kurmadır.

Afet sonrası bireyler için direnç geliştirme yani; insanların hayatta kalma, ahenk sağlama ve yaşadıkları hüzün ve dertlerden kurtulma yeteneği, değerlidir. Çocuklar afetten çok etkilenirler fakat onların direnç geliştirmek için doğuştan sahip oldukları oyun oynama yetenekleri vardır. Çocukların öncelikli fizikî gereksinimlerini karşılayarak ve oyun alanları sağlayarak,  çocukların dayanıklılığını destekleyebilir ve hasebiyle kırılganlıklarını azaltabiliriz. Zira çocuklar oyun sırasında özgürdür, rahattır ve kendini inançta hisseder.

Özellikle travmatik ya da üzücü olay yaşadıklarında oyun oynamak onların dertlerinden, kaygılarından arınmalarına, kendilerini inançta hissetmelerine imkan sağlar. Çocuklar böylece yaşadığı zorluk karşısında direnç ve dayanıklılık geliştirir.  Oyun, çocukların travmayla başa çıkmalarına ve travmadan kurtulmalarına yardımcı olmak için güçlü bir araç olabilir. İnançlı, eğlenceli oyun alanları, şefkatli bağlantılar ve ortamlar sağlamak çocukların olumsuz hislerinin azalmasında yararlı olacaktır. 

Afetlerden sonra, çocukların rutin ve olağanlık duygusu zedelenir. Bu yüzden onlara inançta hissettikleri, sistemli, dengeli rutinleri olan ortamlar oluşturmak gereklidir. Birinci adım onlara inançta olduklarını hissettirmektir. Çocuklar sarsıntı sırasında ve sonrasında yaşananları anlatmak isteyebilirler.  Anlatmalarına müsaade verilmeli, sabırla dinlenmeli, lakin sonunda çocuklara “artık güvendesin” denilmelidir. Çocuklar oyunlarında, oluşturdukları kıssalarında, çizdikleri fotoğraflarında yaşanan sarsıntısı anlatabilirler. Yeniden tıpkı formda onların hislerine ve niyetlerine hürmet duyulmalı ve sonuçta artık inançta olduğu belirtilmelidir. Oyunlarını ve öykülerini keyifli sonla bitirmeleri sağlanmalı, yalnız olmadıkları onlara yardım eden beşerler oldukları tabir edilmelidir.  

Burada değerli bir husus da çocuklar ortasındaki kişisel farklılıklardır. Her çocuk sarsıntıya karşı farklı yansılar gösterebilir, farklı seviyede ve biçimde etkilenebilir. Çocuklar güzel bir halde gözlenmeli, onların neye gereksinimi olduğu belirlenmelidir. Çocukların zelzeleyle ilgili medyada yer alan haberlere maruz kalmasını en aza indirilmelidir. 

– Pekala bu süreçte çocuklarla nasıl oyun oynayalım?

Çocuklar bu süreçte aslında hayali, yaratıcı, hareketli oyunlar, top oyunları, bağlantıya dayalı ve manipülatif oyunlar, taklit oyunları, müzikli oyunlar oynayabilir, drama, müzik söyleme, boyama, fotoğraf yapma, dans etme, kıssa, masal dinleme, okuma üzere etkinlikler yapabilirler. Bu tıp oyunlar için oyuncak bebek, kukla, dolgu oyuncaklar, kırtasiye ve boyama materyalleri, ahşap ve plastik bloklar, masa oyuncakları, kavram gereçleri, oyun hamurları,  hayvan figürleri, fotoğraflı kitaplar üzere eğitim malzemeleri kullanılabilir. 

Bunun yanında çocukların rahatlamaları için nefes-gevşeme oyunları oynanabilir.  Çocuklar hem küme hem de kişisel -serbest oyun oynamaları için teşvik kendisi başkandır. Zelzele üzere çocukların denetimleri dışında gelişen olaylarda çocukların kendi denetimlerinde olan oyun oynamaları değerlidir. Çocuklara oynamak istedikleri oyun ve oyuncaklar konusunda seçme bahtı verilmeli, oyun oynama konusunda çocuklar zorlanmamalıdır. Çocukların kayıplar yaşamalarından ötürü oyunlarda rekabete dayalı süreçler olmamasına  (kazanan-kaybeden) itina gösterilmelidir. 

Oyun oynamanın düzgünleştirici gücü vardır. Çocuklar doğal olarak bu gücü içlerinde barındırırlar. Çocukların özgürce, keyifli halde oyunlar oynamalarını sağlamak yetişkinler olarak temel misyonlarımızdan biridir. 

– Teşekkür ederim hocam. 

Instagram

Twitter

LinkedIn

Facebook