1992’den Bu Yana Zelzele Tecrübelerimden Öğrendiklerim

Öncelikle Kahramanmaraş merkezli olup birçok yerleşim alanını etkileyen ve tüm ülke insanlarını acıya boğan sarsıntı felaketi sonunda hayatlarını yitiren insanlarımıza Allah’tan rahmet diliyor, sevdiklerini ve yakınlarını kaybeden tüm insanlarımıza sabır ve başsağlığı dileklerimi iletiyorum. Sarsıntı bölgelerinde hizmet veren çeşitli meslek kümelerinden oluşan kurtarma gruplarına ve farklı biçimlerde depremzedelere yardımcı olmaya çalışan tüm gönüllülere insani hassaslıkları için şükranlarımı sunuyorum.

Balık okyanusta doğar, okyanusta yaşar ve okyanusta ölür. Lakin vefat anında  “okyanus nerede?” diye sorar… İnsan belleği de zayıftır lakin şaşırtan ve hayal kırıcı olan ferdi bellekten farklı olarak çalışması beklenen toplumsal belleğinde zayıflamış olduğunu gözlemliyor olmaktır. 13 Mart 1992 Erzincan, akabinde 17 Ağustos 1999 Marmara sarsıntısı, sonra da sırasıyla 2011 Van, 2020 Elazığ- İzmir zelzeleleri ve artık de bu geniş yöreyi tutan zelzele felaketinin acılarını yaşadık, yaşıyoruz. Tüm bu tecrübelerden geçen bizler değil miydik? Misal tecrübelerden geçmiş insan ve toplumlar eski tecrübelerinden neden öğrenmez ve tıpkı kusurları niye tekrarlarlar? Geçmişten öğrenmediğimiz takdirde “anda yaşıyor” olmak içi boşalmış bir telaffuz olmaktan ileri gidemeyecektir.

1. Yöre halkının kendisi travmatize olduğundan onlardan yardım beklenmesi gerçekçi değildir. Mevzuyla ilgili kâfi bilgi ve maharetleri olan çeşitli mesleklerden oluşan profesyonel bir takımın zelzele bölgesine hemen transferi gereklidir.

2. Ölümlerin büyük kısmı birinci 24-48 saatte gerçekleştiğinden birinci müdahaleyi yapacak ya da kurtarma çalışması içinde yer alacak gruplarının en kısa vakitte zelzele bölgesine ulaştırılması çok pahalı olacaktır.

3. Zelzele bölgesine giriş ve çıkışlar birçok defa çok zorlaşacağından giriş ve çıkış trafiğinin uygun biçimde düzenlenmesi, gereksiz araçlarla trafiğin bloke edilmemesi ve insan kalabalığının önlenmesi yardımın vakitlice ulaşması ve mevcut hudutlu kaynakların tesirli kullanılması istikametinden çok pahalıdır. 

4. Birinci maksat yöre halkının somut temel gereksinimlerini karşılamak olmalıdır. Hayatta kalabilmek için gerekli su, yiyecek, sağlam barınak, battaniye, beden ısısının düşmemesi için giysi ve bağlantı ağının kesilmemesinin sağlanabilmesi çok kıymetlidir. Depremzedelerin birçok doğal olarak hasar görmüş binalara ve konutlarına girmek istemedikleri için otomobillerinde kaldıklarından yakıtlarını tüketmekte lakin daha sonra yakıt kaynaklarına ulaşmakta zorluk çekmektedir.

5. Gerek sürecin başlangıcında gerekse ilerleyen devirlerinde boşaltım muhtaçlığını karşılamak için taşınabilir tuvaletlerin varlığı çok kıymetlidir. Hijyenik şartlar sağlanmazsa enfeksiyon hastalıkları yaşanmış afetin yıkıcı tesirlerini artıracaktır.

6. Sıhhat grupları, tıbbi gereç ve çeşitli yardımların varlığı gerekli lakin kâfi değildir. Daha değerli olan bunların gereksinim duyan kitlelere planlı ve güzel organize edilmiş koordineli  bir biçimde ulaştırılabilmesidir.

7. Maksadına ve ulaşması gereken yere ulaşan yardım en kıymetli yardımdır. Yardımların düzgün organize edilmiş olması çok kıymetlidir. Bazen yardım mevcuttur fakat yardım depremzedelere eşit ulaştırılmadığı takdirde yeni travmalara yol açabilir. Bu nedenle yiyecek-battaniye-giysi üzere muhtaçlık materyallerinin rastgele dağıtılmaması (kamyon üzerinden dağıtım gibi) çok kıymetlidir. Aksi takdirde mevcut yardımdan kimileri ziyadesiyle yararlanırken başkaları yarar sağlayamamakta ve öfke- ıstırap üzere hislerle giden yeni travmalar yaşayabilmektedir.

8. Hasar tespit çalışmaları ve maddi kayıpları telafiye yönelik her türlü uğraş şeffaf ölçütlerle yapılmalı ve adaletsizlik his ve niyeti oluşturmamalıdır.

9. Felaketler sonrasında depremZEDEler yanı sıra depremZADEler de türer. Mal ve can güvenliğinin sağlanması, yağmalanmanın önlenmesi yanı sıra başkalarına nazaran daha sağlam görünen konutların kira ve satış fiyatlarının artması, yardım toplama gayreti görünümü altında para toplayan fırsatçılar ve dolandırıcılık insan onuruna yakışmıyor olsa da bu çeşit kriz vakitlerinde sık rastlanan davranışlardır.

10. İkincil travma olarak isimlendirilebilecek durumlar olağan dışı vakitlerde sık görülür. İkincil travma rastgele bir travmayı izleyerek insanların kendi başlarına gelenlerden sorumlu tutulmalarıdır. Örneğin bu tıp felaketlerden sonra “olup bitenler ilahi bir ikazdı” üzere telaffuzlar yöre insanları ortasında kutuplaşma oluşturup dayanışmaya en çok gereksinim duyulan bir vakitte ayrılık ve bölünme oluşmasına neden olabilir. Bu tıp açıklamalara prestij edilmemeli ve yayılmasının önünü kesmek gerekir. 

11. Gönüllülerin ne kadar güzel niyetli olursa olsun, organize ve uyum içinde çalışan kümelerin kesimi olmadıkları takdirde yapılan kurtarma çalışmalarını yavaşlatacaklarının kendilerine uygun ve şık biçimde aktarılması çok kıymetlidir.

12. Yardım ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde karmaşa ve gürültü oluşturulmaması yapılan müdahalenin hedefine ulaşması tarafından pahalı olacaktır.

13. Provakatif telaffuzlara prestij etmemek için şeffaf-güvenilir ve kolay ulaşılabilir bilgi kaynaklarının varlığı ve vurgulanması çok değerlidir.

14. Bina güçlendirme çalışmalarının vakitli –uygun ve muteber olması ilerde gelişebilecek yeni felaketleri önlemek istikametinden çok değerlidir.

15. Ulaşım sağlanamayan yerler için yol imal ve tamir çalışmalarının hızlandırılması gerekli olacaktır.

16. Zelzelede ömrünü kaybetmiş şahısların cansız vücutlarının defnedilecekleri vakte kadar nerede ve hangi şartlarda saklanmasının uygun olacağının belirlenmesi çok değerlidir. Bazen enkaz altından vücut kesimleri parça modül çıkartılmakta ve ilişkin olduğu vücudu bulunup yerleştirilmesini gerektiren durumlar oluşmaktadır. Bu çeşit durumlar insan onurunu zedeleyen keder verici sonuçlara neden olabilmektedir.

17. Zelzele bölgesinde yardım maksadıyla uzun müddet çalışan bireylerin kendileri de travmatize olacaklarından bu şahısların vardiyalı çalışmalarının sağlanması çok kıymetlidir.