Türkiye’nin barajları, yerli hidro-jeneratörlerle çalışacak

YÖK-EÜAŞ işbirliğindeki Güç Akademi Programı kapsamında yerli ve ulusal generatör teknolojisini hayata geçirmek üzere desteklenmeye hak kazanan Hidroelektrik Santral Generatör Tasarımı ve İmalatı (EGEN) Projesi’nin yürütüldüğü ODTÜ Laboratuvarı, kapılarını AA’ya açtı.

Projenin yürütücüsü ODTÜ Elektrik

Keysan, desteklenmeye hak kazanan projelerinin güç alanında hayata geçirilecek 24 proje ortasında olduğunu belirtti.

Hidroelektrik santrallerin “kalbi” artık yerli olacak

Suyun türbine vurmasıyla birlikte elektrik üretimi sağlayan jeneratörlerin, hidroelektrik santrallerinin bir manada “kalbi” olduğunu belirten Keysan,

Türkiye’de güç ithalatının giderilmesi için yenilenebilir gücün kullanımı çok değerli. Ülkemiz aslında akarsu kaynakları olarak epey güçlü. Hidroelektrik santrallerinin heyeti gücü toplam elektrik üretimimizin yaklaşık yüzde 30’unu karşılıyor. Norveç’ten sonra Avrupa’da ikinci en çok hidroelektrik santral şurası gücü Türkiye’de bulunmakta.

diye konuştu.

Barajların elektriksel ekipmanları ithal ediliyor

Türkiye’deki barajların elektrik üretimindeki kalbi olan jeneratörlerin ve elektriksel ekipmanların hepsinin ithal edildiğini vurgulayan Keysan, yerli ve ulusal üretimle hayata geçirilecek projeye ait şu bilgiyi verdi:

Projemizin gayesi, Türkiye’de yerli hidroelektrik santral jeneratör tasarımı kabiliyeti geliştirmek. Yalnızca dizaynla kalmayıp EÜAŞ paydaşlığıyla ürettiğimiz birinci prototipi Sarıyar Hidroelektrik Santrali’ne kuracağız. Burada elde ettiğimiz bilgi birikimi ile öteki santraller için de tasarım ve üretim potansiyeline kavuşmayı hedefliyoruz. EGEN Projesi’nde, öteki araştırma projelerinden farklı olarak yalnızca üniversite tarafından gerçekleştirilip endüstriye sunulmasının tersine EÜAŞ tarafında da insan kaynağının geliştirilmesine kıymet veriyoruz. Güç Akademisi kapsamında EÜAŞ çalışanına üniversitede ısıl, yapısal ve elektromanyetik bahislerinde öbür akademisyenlerle birlikte eğitimler veriyor ve onların da tasarım yetkinliğini kazanmasını hedefliyoruz. Türkiye’de hidroelektrik santralleri konusunda EÜAŞ ile ortak bir tasarım ve Ar-Ge ofisi oluşturma maksadımız bulunmakta.

Tasarlanan jeneratör, barajın kalbine yerleştirilecek

Keysan, Türkiye’nin güç üretiminde dışa bağımlılığına işaret ederek hidroelektrik santrallerin yenilenebilir güç kaynaklarında büyük değer taşıdığını vurguladı.

Tasarladıkları generatörle ilgili Keysan,

Sarıyar santralinde 4 ünite var. Geliştirdiğimiz 44 megavat gücündeki generatörün Sarıyar Hidroelektrik Santrali’nde bu yıl prestijiyle devreye alınmasını hedefliyoruz. Bir günlük elektrik üretimi ile ülke iktisadına 2,5 milyon lira katkı sağlayacak, randıman yüzde 95’lerden yüzde 97,5’e yükselecek. Tüm öteki barajlarla birlikte düşündüğümüz vakit projenin çok yüksek ekonomik getirisi potansiyeli kelam konusu.

dedi.

Tüm jeneratörler yerlileştirilecek

Türkiye’de çok sayıda büyük barajlı hidroelektrik santralleri bulunduğuna dikkati çeken Keysan, şunları söyledi:

Santrale nazaran değişmekle birlikte hidro-generatörlerin beklenen ömrü 30-40 yıl. Bu mühletten sonra bu ekipmanların teknolojinin de gelişmesiyle yenilenmesi planlanıyor. Vizyonumuzda, Türkiye’de ekonomik ömrünü tamamlayacak öteki barajlarımızdaki generatörlerin uzun vadede yenilenerek hepsinin yerli olarak üretilmesi bulunuyor. Türkiye’de birinci kurulan santrallerin ekonomik ömürleri de önümüzdeki yıllarda dolacak. İkinci yenilenmelerinde ithal yerine yerli eserlerimizi kullanmayı hedefliyoruz.

Rüzgar türbini de tasarlandı

Ozan Keysan, barajlardaki generatörlerin yerli ve ulusal olmasının değerine işaret ederek, şöyle konuştu:

Yabancı bir firmanın dizaynına sahip olduğunuzda aslında sistemde bir değişiklik yapmak istediğinizde ya da bakım tamir muhtaçlığı olduğunda o firmaya her vakit bağımlısınız. Bunun da ekonomik zorlukları var. Burada elde edilen bilgi birikimini yalnızca hidroelektrik santralleri açısından düşünmemek lazım. Elektrik makineleri tasarımı ülkemiz için epey kıymetli. Bu projeye başlamadan evvel rüzgar türbin generatörü dizaynını da tamamladık. ASELSAN’ın EÜAŞ iştirakiyle geliştirdiği yerli rüzgar türbin tasarımı var, bu türbin 4 megavat gücünde olacak. Bu rüzgar türbininin generatörlerini de ODTÜ grubu olarak tasarladık ve Aksaray’da yerli üretim gerçekleştiriliyor. Yerli rüzgar türbininin de önümüzdeki yıl Alaçatı’da kurulması hedefleniyor. Elektrik makinaları tasarımı yetkinliğinin sanayide de birçok kullanım alanı var. Elektrik motorları, imalat kesiminden, uçaklara, gemilere ve trenlere kadar pek çok alanda kullanılıyor. Buradaki bilgi birikiminin aslında öbür bölümlere uygulanması pek muhtemel.

Gücü artırmak yerine randımanı daha güzelleştirmeyi seçtik. Sarıyar Barajı’ndaki mevcut generatörün randımanı, yüzde 95’ler dolayında. Yeni generatörde yüzde 97,5’luk randımanları öngörüyoruz. Bilgisayarlı tasarım, yeni gereçlerin efektif kullanımı üzere parametreler daha yüksek verimlerin elde edilmesi mümkün oluyor.

bilgisini paylaştı.

Elektrik makineleri dizaynının disiplinler ortası bir alan olduğunun altını çizen Keysan, şunları kaydetti:

Projemizde de hem makine hem elektrik mühendisliğinden akademisyenler yer alıyor. Tasarladığımız generatör, 12 bin 800 voltta çalışıyor. Yüksek tansiyonlarda çalıştığı için materyal özellikleri kıymetli. Tasarımlarımızda, 3 boyutlu sonlu elemanlar prosedürünü kullanıyoruz. EÜAŞ’ın alandan gelen bilgisini üniversiteyle paylaşması bizim için epeyce pahalı. EÜAŞ tesislerinde üretilen gereçlerin testleri laboratuvarlarımızda yapılıyor ve üretim başlamadan evvel prototipleri doğrulama imkanımız oluyor.

Gençlere “ülkeye dönün” çağrısı

Yurt dışında doktorasını tamamladıktan sonra ülkesinde çalışmayı seçen ODTÜ’lü Ozan Keysan, gençlere şu tavsiyelerde bulundu:

2009-2014 yıllarında Edinburgh Üniversitesinde rüzgar türbinleri ile dalga ve gel-git gücünden elektrik üretimi konusunda doktora yaptım. Yurt dışında bilgi birikimini artıran gençlerimizin de ülkemize dönmesini temenni ediyorum. Türkiye’de elimizi taşın altına koymamız gereken noktalar var.