Telaş Bozuklukları ve Tasadan Kurtulmak

Bir tehlike ya da ikaz sinyali olan korku, aslında herkesin vakit zaman hissettiği olağan ve doğal bir histir. Öteki bir değişle, dışarıdan ziyan gelecek dehşetiyle yaşanan ruhsal, zihinsel ve fizyolojik uyarılmaya “kaygı” ismi verilir.

Kişinin önlemli olmasını sağlayan aşikâr bir derecede korku her vakit ge-reklidir. Lakin “savaş yahut kaç” yansısı verdiren dert, kişinin günlük hayatındaki fonksiyonelliğini olumsuz tarafta etkilemeye başladığı vakit bir sorun haline gelir. Telefonla daima tehdit edilen kişinin kimi ruhsal ve fizikî dert belirtileri göstermesi üzere, tasanın müddeti ve belirtileri, içinde bulunulan gerilimli duruma uygunluk gösteriyorsa bir bozukluk olarak kabul edilmez. “Kaygı bozukluğu” kişinin ruhsal, zihinsel ve bedensel fonksiyonelliğini olumsuz istikamette etkileyen, mühleti ve belirtileri içinde bulunulan duruma uygunluk göstermeyen çeşitli dert durumlarına verilen genel kapsamlı bir tariftir.

Kaygı bozukluğundan şu şartlarda kelam edilir: 

1. Korkudan ötürü meslek ve aile hayatında zorluklar yaşamak.

2. Arkadaş, komşu, tanıdık ve aile üyeleri ile olan ilgilerde problemler yaşamak. 

3. Günün büyük bir kısmında ve daima olarak kaygılanılan şeyi düşünmek.

4. Kaygılanmanın yersiz olduğunu bilmek lakin denetim altına alamamak. 

5. Bu meselelerin en az 6 aylık müddet boyunca ve daima devam etmesi.

En sık görülen telaş bozuklukları

Sosyal ortamlarda dert hissini artıran ve rahatsızlık duyulmasına yol açan “sosyal kaygı” ve “sosyal fobi”, imtihanda performans düşüklüğüne yol açan imtihan telaşı, hastalanma yahut kirlenme üzere dertlerle gelişen “obsesif bozukluk” üzere durumlar dert bozukluğu olarak bilinir. Yani telaş birden fazla biçimde ortaya çıkabilir. En sık görülen telaş bozuklukları ise panik bozukluğu ve agorafobi, yaygın anksiyete bozukluğu, özgül fobiler, toplumsal fobi, obsesif kompulsif bozukluk ve travma sonrası gerilim bozukluğu formunda sıralanır.

Kaygı bozukluğunun nedenleri ve belirtileri 

Stres, doğal afetler, büyük kazalar, hastalıklar, uyku bozuklukları ve yeme bozuklukları, cinsel fonksiyon sıkıntıları, yakınlarını kaybetme, sevdiklerin vefatı, ağır hastalık geçirilmesi, büyük acılar yaşama, sevilmeme ve pahalı hissedeme üzere çocukluk travmaları, olumsuz anne baba tavırları, fizikî ve duygusal şiddete maruz kalma yahut şahit olma, çok koruyuculuk, fizikî yahut ruhsal istismar yahut çok baskı telaş bozukluklarına yol açabilir.

Aşırı sonluluk, kalp çarpıntısı, gerginlik, panik hali, yerinde duramama, nefes alamama, aşikâr yerlere gitmekten kaçınma üzere hallerde kendini gösteren telaş bozukluğunun belirtileri şahsa ve duruma nazaran farklılık gösterir.

1. Bedensel belirtiler: Kan basıncı ve nabız artışı, göğüste ağrı, yutma zahmeti, baş dönmesi, uyuşukluk, titreme, terleme, kaslarda gerginlik, bağışıklık ve sindirim sistemi işlevlerinin yavaşlaması, mide bulantısı, ağız kuruluğu, el ve ayaklarda soğukluk.

2. Duygusal belirtiler: Sonluluk, irkilme, kızgınlık, hüzün ve panik hissi.

3. Ruhsal belirtiler: Kötü bir haber alacağı beklentisi, aklını kaybedeceği korkusu, gerçek dışılık hissi, dış dünyaya yabancılık hissi, kendi vücuduna yahut bedeninin bir modülüne yabancılık hissi, denetimini kaybetme hissi, mevt korkusu.

4. Davranışsal belirtiler: Kaçma, uzaklaşma, görmezden gelme.

Kaygı ile baş etmek

İnsan ya kaygı ve derdini denetim eder ya da korkusu ve derdi onu ve hayatın denetim eder, kölesi yapar, yapacaklarını belirler. Endişesiyle ve telaşıyla başa çıkma yolu olarak kaçma ve kaçınma davranışlarını bir tahlil olarak gören her insanın hayatı yüzleşme konusunda daima bir mağlubiyete uğrama hikayesine dönüşür. İnsan hezimete uğradıkça korkusu ve derdi daha da güçlenir ve onu zayıflatır, hayata dair yeni şeyleri deneyimlemesini ve öğrenmesini maniler.

Paradoks olarak kaygı ve dert en derin manasıyla “ileri gitme ve savaşma” gereksinimini simgeler, “geri çekilme ve kaçınma” muhtaçlığını değil… Yani yüzmekten korkan bir insan suda daha çok vakit geçirmezse, suyun içindeki tutumunu, kendini, kendinin mana ve kıymetler sistemini gözlemleyip, yine yapılandıramazsa yüzmeyi öğrenemez. 

Yüzmekten korkan biri evvel hislerini kabullenmeli ve fikirlerini mantıklı bir biçimde analiz etmelidir. Verdiği reaksiyonlarının kusurlu yanlarını şuurlu bir halde kavrayıp, yanlışsız ve sağlıklı davranışları benimsemelidir. His, niyet ve reaksiyonlarının oluşturduğu paradoksu fark edebilmelidir. Kusur yapmaktan korkmamalı ve yanılgıyı gelişiminin bir basamağı olarak görmelidir. Şayet insan tren raylarında duruyorsa ve bir tren yaklaşıyorsa korkmalıdır ve orayı terk etmelidir, bu gerçek bir reaksiyondur. Zira trenin çarpması ölümcül olacaktır. Lakin insan bir asansörün önünde tasayla dikiliyorsa ve binmeye korkuyorsa, bu durumda korkusuna boyun eğmemelidir ve orayı terk etmemelidir, onunla yüzleşmelidir. Zira bu durumdaki gerçek reaksiyon bu olacaktır. Asansörden gelebilecek muhtemel bir tehlike, şuurun zihinden geçen diğer bir niyete odaklanmasıyla, göz gerisi edilebilir bir tehlikedir. Fakat bu tehlikeden kaçınılması, gereksiz bir başarısızlık döngüsüne neden olur. 

Hayatta savaşmak için gereğince zahmet varken insan seçimleriyle yeni zahmetlere davetiye çıkarmamalıdır. Şuuruyla sağlıklı bir kıymetlendirme yapmalı ve sorununun süratle yaklaşan tehlikeli bir tren mi, yoksa hayatı kolaylaştıran bir asansör mü olduğunu fark etmeli; raylardan çekilmeli ve asansöre girmeyi seçmelidir. Daha sonra endişe ve korkusunu denetim edebilmek için nefes ve gevşeme idmanları yapmalı, şuuruyla hoş bir anıyı anımsayıp ona odaklanmalıdır. Zihninden geçen niyetleri elinde varsaydığı bir kumanda ile TV kanalını değiştirir üzere değiştirmelidir. Sonuç olarak, insanın hayatının kalitesi ve genel formu, her gün yaptıklarının, seçimlerinin ve telaffuzlarının toplamından oluşur.

Web

Instagram

Facebook

Twitter

YouTube

Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio