TEDMEM lise son sınıfın “üniversite hazırlık yılı” olarak yapılandırılmasını önerdi Açıklaması

Türk Eğitim Derneğinin (TED) niyet kuruluşu TEDMEM’in kademeler ortası geçiş sistemlerine ait raporunda, liseden sonra istihdama katılmak isteyen öğrencilere 11. sınıfın sonunda standart lise diploması verilmesi, 12. sınıfların ise üniversiteye hazırlık yılı olarak yapılandırılması önerildi.

TEDMEM’in “Sınavların Gölgesinde Eğitim Sistemi” raporundaki “Ortaöğretime Geçiş”, “Yükseköğretime Geçiş”, “Kademeler Ortası Geçiş Uygulamalarına Ait Öneriler” başlıkları altında, Liselere Geçiş Sistemi (LGS) kapsamındaki merkezi imtihana ve Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) ait değerlendirmelere yer verildi.

Okul dışındaki özel ders, kurs ve test odaklı basılı kaynaklara bağımlılığın ortadan kaldırılması gerektiği belirtilen raporda, bu kapsamda yapılacak düzenlemelerin bütünsel, sürdürülebilir, dengeli ve uzun vadeli planlanması gerektiği kaydedildi.

Okulda verilen eğitimin çağın gerektirdiği marifetlere odaklanması gerektiği vurgulanan raporda, sadece öğretim programlarının değil, öğretmenlerin de eleştirel düşünme, sorgulama ve sorun çözme marifetlerini kazandırmada uzman hale getirilmesi gerektiği belirtildi.

“Lise diploması” sahibi olmanın hayata faal iştirak için kâfi ve manalı hale getirilmesi gerektiği söz edilen raporda, LGS’ye ait de değerlendirmelerde bunuldu.

Ortaöğretime geçiş uygulamalarındaki değişikliklerin imtihana giren öğrenci sayısını azaltmaya yetmediği belirtilen raporda, “Her 100 öğrenciden 83’ünün merkezi imtihana girmesi, sistemdeki imtihan baskısını giderme konusundaki muhtaçlığın devam ettiğini göstermektedir.” tabirine yer verildi.

Raporda, 2017-2018 eğitim-öğretim yılında merkezi imtihanla yerleşilebilecek kontenjan oranı yüzde 10 iken bu oranın 2021-2022 eğitim öğretim yılında yüzde 15’e ulaştığı kaydedildi.

Kontenjanların nizamlı artışının daha fazla öğrencinin imtihana iştirakini teşvik edeceği aktarılan raporda, “LGS’nin tüm öğrencilerin odağı olmaktan çıkarılması gerektiği” görüşü yer aldı.

Ülkenin lokomotifi olacak yüksek nitelikli insan kaynağını yetiştirmek gayesiyle hudutlu sayıda özel nitelikli lise için öğrenci seçimi yapılması önerilen raporda, bu liselerin hedefleriyle uyumlu öğretim programlarına, üst seviyede insan kaynaklarına ve gelişmiş altyapıya sahip olmaları gerektiğine işaret edildi.

Lise diplomaları iki farklı model önerisi

Raporda, lise kademesinin fonksiyonunun yine gözden geçirilmesi gerektiği belirtilerek, şu teklifler sıralandı:

“Yükseköğretime devam etmek istemeyen ve liseden sonra istihdama katılmak isteyen öğrencilere 11. sınıfın sonunda standart lise diploması verilmelidir. Bu öğrencilerin not ortalamalarına nazaran imtihansız biçimde meslek yüksekokullarına, ön lisans programlarına ve açık öğretim programlarına geçiş yapabilmelerine imkan tanınmalıdır. 12. sınıf üniversiteye hazırlık yılı olarak yapılandırılmalıdır. 12. sınıfın sonunda öğrencilere ileri lise diploması verilmelidir.”

Üniversiteye girişte “hazır bulunuşluk ve yeterlik” ön şart olmalı

TEDMEM’in raporunda, ÖSYS ve YKS’ye ait de değerlendirmelere yer verildi.

Yükseköğretime geçiş sisteminin hazır bulunuşluk ve yeterlik ön şartlarına dayalı yerleştirmeye hakikat evrilmesi gerektiği belirtilen raporda, “Yükseköğretime geçişte yükseköğretim programları için ön şart niteliğinde olan hazır bulunuşluk ve yeterlik seviyeleri belirlenmeli yahut programların niteliğine nazaran belli seviyelerdeki makul dersleri/kredileri tamamlama gibisi ilişkilendirmeler yapılmalıdır. Bu dönüşüm yapılmadığı sürece, lise çeşitleri yahut liseler içinde program tipleri her ne olursa olsun, eğitim öğretim süreçleri ve uygulamaları imtihan odaklı olacaktır.” sözleri kullanıldı.

İleri seviyede matematik ve fizik okumayan yahut bu derslerde muhakkak bir muvaffakiyet gösteremeyen öğrencinin mühendislik okuma beklentisine sahip olabildiğine vurgu yapılan raporda, sistemin bütünlük içinde hazır bulunuşluk ve yeterlik ön şartlarına dayalı olarak bir sıralama yapmaya yanlışsız evrilmesi gerektiği belirtildi.

Programlara yerleştirilen öğrencilerin imtihanlarda yaptıkları netlerle ilgili de örnekler verilen raporda, 2019’dan itibaren YÖK Atlas kapsamında paylaşılan bilgilere işaret edildi ve bu bilgilerle ilgili şu değerlendirmelerde bulunuldu:

“Temel bilimler alanındaki kimi programlarda ortaöğretim dersleri ile kontaklı ve ön şart niteliği taşıyan dersler olmasına karşın eksi netlerle bu kısımlara yerleştirilen öğrencilerin olması, uygulanan imtihanların nitelikli bir eleme ve seçme fonksiyonu göstermediğini, tersine yeterlik ve hazır bulunuşluk yerine sırf sıralamaya dayalı bir yerleştirme yaptığını ortaya koymaktadır. Yükseköğretime geçişte program bazlı olarak yeterlik ve hazır bulunuşluğun dikkate alınmaması düşük performans gösteren adayların yükseköğretim programlarına yerleştirilmesine neden olurken birebir vakitte yükseköğretim mezunlarının diplomalarını da değersizleştirmektedir.”

“Mesleki hazırlık programları oluşturulmalı”

Mesleki eğitimin nitelik odaklı ve bütünsel yaklaşımla ele alınması gerektiği anlatılan raporda, mesleksel eğitim merkezlerindeki eğitimlerin mühletinin, alanın özelliklerine nazaran 2-3 yıl olması önerildi.

Meslek yüksekokullarına geçişte kendi alanıyla bağlı bir kısma devam etmek isteyen öğrencilere not ortalamaları ve alan derslerindeki performanslarına dayalı olarak imtihansız geçiş hakkı tanınması gerektiği belirtilen raporda, şunlar kaydedildi:

“Genel ortaöğretim kurumlarından meslek yüksekokullarına devam etmek isteyen öğrenciler için 1 yıllık mesleksel hazırlık programları oluşturulmalıdır. Meslek yüksekokulları mesleksel eğitim merkezlerinde olduğu üzere uygulama eğitimleri yüklü olacak formda yapılandırılmalıdır. Bu okullara devam eden öğrencilerin haftada 3-4 iş gününü işletmede geçirmesi sağlanmalıdır. Mesleksel eğitim mezunlarını kendi alanlarında çalışmaya teşvik edecek bir fiyat düzenlemesi yapılmalıdır. Kendi alanında istihdam edilen mesleksel eğitim mezunları için taban maaş, minimum fiyatın en az 1,5 katı olacak formda belirlenmelidir. Ödenecek fiyatın, minimum fiyatın üstünde kalan kısmına 2 yıl mühlet ile devlet katkısı sunulmalıdır.”