Prof. Dr. Yusuf Doğan yağışların azalmasına dikkat çekti

Mardin Artuklu Üniversitesi Kızıltepe Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Doğan, Türkiye geneline baktığımız vakit uzun yıllar ortalamalarıyla karşılaştığımız vakit yüzde 40 oranında bir azalma meydana gelirken, 2022 yılına nazaran bir karşılaştırma yaptığımız vakitte yaklaşık olarak yüzde 31.6 oranında yağışlarda azalma olduğunu söyleyebiliriz” dedi.

Son yıllarda global çapta yağışlarda azalma tartışılırken, Türkiye’de periyot dönem tartışmalara mevzu oldu. Özelikle bu yıl kış mevsiminde olunmasına karşın bir çok bölgede kar ve yağmur kimi yerlerde yağmadı, kimi yerlerde yeni yeni görülmeye başlandı. Kuraklık ile ilgili bilgi veren Mardin Artuklu Üniversitesi Kızıltepe Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Doğan, çiftçilerin toprak işlemesi yaptığı vakit toprağı alttan işleyen aletler kullanması gerektiğini belirterek, toprağı olabildiğince az işlenmesi gerektiğini ve ne kayıplarının oluşmasının önlenebileceğini söyledi.

Doğrudan ekim denilen, anıza ekim formülü kullanılarak toprağı bu biçimde işleyerek belli oranda nem kayıplarını önleyerek kuraklıkla gayret etmiş olunabileceğini aktaran Doğan, “Diğer taraftan ekim nöbeti değerli bir durumdur ve her sene art geriye tahıl ekiminden fazla belli bir planlama yaparak burada tahıllardan sonra su tüketimi fazla olmayan eserlerden tercih etmemiz gerekiyor” tabirlerini kullandı.

“Bu yıl ortasında hasat edilebilecek eserlerde önemli bir kayıp ortaya çıkabileceğini söyleyebiliriz”

“Türkiye genelinde kuraklıkla ilgili bilgilere bakacak olursak 2022 Ekim ayıyla, 2023 Ocak ayı ortasında olan 3 aylık müddette iklim bilgilerinin bizim için kıymetli olduğunu söyleyebiliriz” diyen Prof. Doğan, “Çünkü bu periyotta kışlık ekimler yapıldığından ötürü bitkinin çimlenip toprak yüzeyine çıkmasından ötürü bu devirlerde yağan yağış bizim için değerlilik arz ediyor. Türkiye geneline baktığımız vakit uzun yıllar ortalamalarıyla karşılaştığımız vakit yüzde 40 oranında bir azalma meydana gelirken, 2022 yılına nazaran bir karşılaştırma yaptığımız vakitte yaklaşık olarak yüzde 31.6 oranında yağışlarda azalma olduğunu söyleyebiliriz. Bu Türkiye’nin bütün bölgeleri içinde geçerlidir” diye konuştu.

En fazla yağış alan Karadeniz bölgesinde bile yaklaşık olarak yüzde 17.6 oranında bir azalma olduğunu dikkat çeken Prof. Doğan, “Bunu bölge bazında değerlendirdiğimiz vakit en fazla Marmara bölgesi yüzde 54 oranında yağışların azalması biçiminde karşımıza çıkmakta ve bunu İç Anadolu Bölgesi takip etmektedir. Öteki tarafta buğday ekimi için kıymetli bir yere sahip olan Konya Ovası’nda bile geçen yıl nazaran son 3 ay içerinde yağan yağış ölçüsünden yüzde 50 oranında bir azalma olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum önemli manada devam ederse bu yıl sonunda hasat edilebilecek eserlerde önemli bir kayıp ortaya çıkabileceğini söyleyebiliriz. Güney Doğu Anadolu bölgesine baktığımız vakit 2022 ve uzun yıllara ilişkin ortalama dataları karşılaştığımız vakit uzun yıllar ortalama bilgilerine nazaran yüzde 29.1 oranında bir azalma meydana gelirken, geçen yıla göre ise yüzde 46.3 oranında bir azalma olduğunu görebiliyoruz” formunda konuştu.

“Toprağı olabildiğince az işlememiz gerekiyor”

Mardin’de uzun yıllar ortalamasına bakıldığı vakit 2018 ile 2022 datalarında, 2018 yılında yıllık toplam yağış 991 milimetre civarındayken, her geçen yıla nazaran bir azalma olduğunu görüldüğünü lisana getirdi 2022 yılı itibariyle bu yağışın 430 milimetre civarında olduğunu görmekte olduklarını kaydeden Prof. Doğan, kelamlarını şöyle devam etti:

Uzun yıllar ortalamasına nazaran, bir karşılaştırma yaptığımız vakit yaklaşık olarak yüzde 63 oranında yağışların azaldığını görebiliyoruz. Mardin’de bu kuraklığı geçen yıl yeniden yaşanmıştı ve mevcut kuru tarımın yapıldığı alanlarda ekimi yapılan eserlerde yüzde 50’nin üzerinde bir randıman kaybıyla karşı karşıya kaldık. Bundan ötürü çiftçilerin yalnızca tohumluk maliyeti değil, gübre ve mazot masraflarının fazla olmasından ötürü ekimde girdi maliyetleri arttırmıştır. Kuraklık yalnızca bölge iktisadını etkilemesinin ötesinde doğal etraf, kent hayatını, sıhhat, iktisat etkilediği üzere toplumsal manada insanların hayat alanlarında bir daralma meydana getiriyor.”

Kuraklığın Türkiye ve dünya da olduğu üzere global bir sıkıntıya dönüşmüş durumda olduğu değerlendirmesinde bulunan Prof. Doğan, “Bununla ilgili ne yapmamamız gerekiyor, bizim buna müdahil olma dururumuz kelam konusu değildir. Lakin abiyotik dediğimiz faktörler var. Yani beşerden kaynaklı etkenlerdir. Biz, bunları bir nebzede olsa düşürebiliriz. Bunların başında kuru tarımın yapıldığı alanlarda öncelikle kurağa karşı güçlü olan bitki tiplerini seçmemiz gerekiyor. Toprak işlemesi yaptığımız vakit toprağı alttan işleyen aletler kullanmamız gerekiyor ve toprağı olabildiğince az işlememiz gerekiyor ki, nem kayıpları oluşmasın” dedi.

Prof. Dr. Doğan. kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Bunun yanında toprak işlemede yeni teknikler kullanarak direkt ekim dediğimiz anıza ekim metodu kullanılarak toprağı bu formda işleyerek muhakkak oranda kuraklıkla çaba etmiş oluruz. Öbür taraftan ekim nöbeti değerli bir durumdur ve her sene art geriye tahıl ekiminden fazla belli bir planlama yaparak burada tahıllardan sonra su tüketimi fazla olmayan eserlerden tercih etmemiz gerekiyor. Bunların başında Aspir, Ayçiçeği, Mercimek, Nohut ve yem bezelyesi üzere bitkileri dönüşümlü bir formda ekim nöbetine koyarak bu kuraklığa karşı bunu önerebiliriz.”

“Yabancı otlar kuraklığa karşı daha güçlü oldukları için gelişimlerini daha güzel tamamlarlar”

Kuraklığın baş göstermesiyle bir arada yer altında bulunan su havzalarında da bir azalma meydana geleceğine dikkat çeken Doğan, “Bu vakitle gölet, akarsu ve barajlarda ki su ölçülerinin azalması sebebiyet verecektir. Bundan ötürü suyun tasarruflu bir halde kullanılması gerekiyor. Sulu tarımın yapıldığı yerlerde ise salma sulama yerine katiyetle basınçlı sulama sistemi kullanmamız gerekiyor. Su tüketimi düşük olan yada az olan bitkileri önermemiz gerekiyor. Bölgemizde ikinci eser olarak daha fazla mısır ekimi yapılmaktadır. Buna alternatif olarak yer fıstığı ekimini yaygınlaştırabiliriz. Zira yer fıstığı mısıra nazaran su tüketimin daha düşüktür. Böylece tarımda kullandığımız suyu tasarruflu kullanılmış olur hem de pazar durumu yeterli olan bir eserin ekimini gerçekleştirerek gölge iktisadına katkıda bulunuruz. Kuraklık hastalık ve zararlıların yanında yabancı otların artmasına da neden olmaktadır. Zira hastalıkların kuraklıkta gelişimi daha âlâ olmaktadır. Bu türlü bir durumda çiftçilerimize tavsiyemiz şu olur dönemsel olarak tarla denetimlerini sıklaştırarak yapmamız gerekiyor ve hastalık tespiti bulunduğu andan itibaren bununla ilgili uğraş yapılmalıdır” tabirlerine yer verdi – MARDİN