Kahramanmaraş zelzelesi 500 yıllık sismik sessizliği bozdu

SAÜ Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdür Yardımcısı Utkucu, merkez üssü Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 10 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki zelzelelere ait rapor hazırladı.

Raporda, Doğu Anadolu Fay Zonu’nda (DAFZ) sarsıntıların olduğu kısmın en son 1114 ve 1513’teki sarsıntılarda kırıldığı, en az 500 yıldır zelzele sessizliği bulunmasının yer bilimi çalışmalarında “sismik boşluk” olarak nitelendirildiği belirtildi.

Yapılan modellemelerde, “2023 Gaziantep zelzelesi kaynaklı kosismik gerilme değişimlerinin 2023 Elbistan sarsıntısı kırılmasını tetiklediğinin” görüldüğü anlatılan raporda, Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) ile DAFZ ortasında etkileşim bulunduğu kaydedildi.

İKİNCİ ELBİSTAN ZELZELESİ GAZİANTEP ZELZELESİYLE TETİKLENDİ

Raporda, bölgedeki fay segmentlerinin en son ve kısmen 1114 ve 1513 yıllarındaki sarsıntılarla kırıldığına işaret edilerek, şu değerlendirmeler yapıldı:

“Bu durum kelam konusu fay segmentlerinin en az 500 yıldır kırılmadığını ve sismik boşluk oluşturduğunu göstermektedir. Maraş Sismik Boşluğu’nun hem DAFZ hem de KAFZ boyunca meydana gelen zelzelelerin neden olduğu gerilme yükleri altında olduğunu göstermektedir ve şimdiki sarsıntıların geri plan zelzelelerle etkileşimi için makul bir yer sunmaktadır. Elbistan sarsıntısının (ikinci ana şok) Gaziantep sarsıntısıyla tetiklendiğini açıkça göstermektedir.”

BAZI YERLERDE TETİKLEME YAPAR

Rapora ait kıymetlendirme yapab Utkucu, modellemeler yoluyla birinci zelzelenin oluşturduğu gerilme yükünün ikinci zelzelesi tetiklediğini söyledi.

Utkucu, geçmişteki sarsıntıların bu iki sarsıntı üzerindeki tesirini de araştırdıklarını, birinci zelzelenin olduğu yerde 1513, ikinci sarsıntının meydana geldiği mevkide ise 1544’te zelzele gerçekleştiğini belirterek, “Geçmişteki zelzeleler orada gerilme yükü oluşturmuş. Yaklaşık 500 yıldır burada sessizlik vardı. Bu yer bilimlerince de biliniyordu. Maraş Sismik Boşluğu olarak literatüre girmiş bir yer.” dedi.

Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nde 19. yüzyılda gerçekleşen zelzele serisinde bir tek “Maraş boşluğu”nun kaldığı ve bunun da son sarsıntılarda kırıldığı yorumunu yapan Utkucu, sarsıntılarla ilgili geniş çaplı araştırmayı gelecek günlerde yapacaklarını lisana getirdi.

Murat Utkucu, sarsıntı büyüdükçe kırdığı fayın da büyüdüğüne, buna bağlı olarak fay kırılma mühletinin de arttığına işaret etti.

Utkucu, 1999’da merkez üssü Kocaeli’nin Gölcük ilçesi olan afette fay kırılmasının 32 saniye, tıpkı yıl 12 Kasım’da Düzce’de meydana gelen kırılmanın 12 saniye sürdüğüne, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıdaki mühletin Gölcük’ün iki katı uzunluk gösterdiğine dikkati çekti.

Bu sarsıntının, muhtemel Marmara sarsıntısını tetiklemeyeceğini savunan Utkucu, “Bir fay çizgisi yalnızca tetikleme yapmaz. Kimi yerlerde tetikleme yapar, birtakım yerlerde tetiklemekten uzaklaştırır. Daima berbat istikameti düşünmeyelim. 100 kilometrelik bir fay 200 kilometre ileriyi tetikleyebilir, tetikliyorsa. Tetiklemekten de uzaklaştırabilir, rahatlatabilir. Bu faya 200 kilometre dersek, 300-400 kilometrede tesir oluşturabilir. Bir tetikleme olması imkansız” değerlendirmesinde bulundu.

“Daha fazla sarsıntı bilimci yetişmesi gerekiyor”

Utkucu, Türkiye’de bilinen üç sismik boşluğun, Kahramanmaraş, Erzincan’ın doğusundaki Yedisu ve Doğu Marmara olduğundan bahsederek, birtakım fayların 10 bin, 5 bin, 3 bin senede bir kırılabildiğini söyledi.

Kahramanmaraş’taki sarsıntının 200 kilometrelik fayı kırdığını öngördüklerini ve bunu katılaştırmak için modelleme ya da arazi müşahedeleri yapılması gerektiğini belirten Utkucu, sarsıntı faylarına odaklanmış çalışmalara gereksinimin bulunduğunu ve bunun yapılabilmesi için daha fazla zelzele bilimcinin yetişmesi gerektiğinin altını çizdi.