‘Hatay’daki yıkımın ana nedeni; zayıf taban, kalitesiz bina, canlı fay zonu üzerinde yapılaşma’

İZMİR’deki Dokuz Eylül Üniversitesi’nin (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, sarsıntının en çok vurduğu vilayetlerden Hatay’da yıkımın büyük olmasının ana nedenlerini anlattı. Sözbilir, zayıf yerler üzerinde gerekli önlemler alınmadan yapılaşma, zelzele yönetmeliklerine nazaran inşa edilmemiş binaların çokluğu ve canlı fay zonları üzerinde yapılaşmanın ana etkenler olduğunu söyledi.

Türkiye’nin Doğu, Güneydoğu, Akdeniz, İç Anadolu ve Karadeniz bölgeleri, Kahramanmaraş merkezli 10 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki zelzelelerle sarsıldı. Yıkımlara, mevt ve yaralanmalara yol açan zelzeleler sonrası bölgelerde arama- kurtarma çalışmaları ise sürdürülüyor. DEÜ DAUM Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, afet bölgesine Afyon Kocatepe Üniversitesi Sarsıntı Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Çağlar Özkaymak ve DEÜ-DAUM’dan Öğretim Görevlisi Dr. Özkan Cevdet Özdağ, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Volkan Karabacak ile giderek incelemeler yaptı. Kendisi de Hataylı olan ayrıyeten kimi uzak akrabaları göçük altında kalan Prof. Dr. Hasan Sözbilir, zelzelenin en çok vurduğu vilayetlerden Hatay’da yıkımın neden bu kadar tesirli olduğunu kıymetlendirdi. Sözbilir, “Depremden en az ziyanla çıkmak için yapılanlar, 84 yıldan beri biliniyor. Bunu birinci ne vakit anladık? 84 yıl evvel meydana gelen 1939 Erzincan zelzelesi. 52 saniye süren bu zelzelede, 33 bin vatandaşımız can vermişti. Bu zelzeleden çabucak sonra bölgeye gelen MTA Enstitüsü’nde de çalışan Wilhelm Salomon-Calvi, can ve mal kaybının bu kadar çok olmasını 3 ana nedene bağlamıştı. 1’incisini kusurlu bina inşası, 2’ncisi zayıf ve sıvılaşma tehlikesi olan tabanlar üzerinde yapılaşma, 3’üncü neden ise sarsıntının sismik kaynağı yani fay üzerinde yapılaşmadır. Bu 3 ana neden 84 yıldır yaşanan zelzelelerde değişmedi. 6 Şubat sarsıntısında de yıkıma neden olan ana nedenler bunlar oldu” dedi.

‘İNSAN VE TABİAT KAYNAKLI’Bugün yaptığımız müşahedelere nazaran, en çok hasar gören kentlerden Hatay’daki yıkımların nedeninin hem insan ve hem de tabiat kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz” diyen Prof. Dr. Sözbilir, şöyle devam etti: “Yıkımların kıymetli bir kısmının gerçekleştiği Karasu ve Amik ovalarını oluşturan tabanın zayıf olması ve yeraltı su düzeyinin yüksek olması, sıvılaşma dediğimiz olaya neden olduğundan taban taşıma gücünü yitirmiş. Binaların yerin içine göçmesine neden olmuş. İkinci tabiat kaynaklı neden ise, yerleşim yeri altından geçen canlı fayların varlığıdır. Olağan şartlarda yakın gelecekte zelzele üretme potansiyeli olan canlı faylar üzerinde yapılaşmaya müsaade verme etabında jeolojik etüt ve mikro bölgeleme çalışmaları sırasında karar verilmektedir. Ama Antakya ilçesinin yakın vakitte yapılan bu etütlerinde canlı fayların göz arkası edildiği ve yapılaşmaya kapatılmadığı anlaşılmaktadır. Yani fay yasası uygulanması gerektiği yerde uygulanmamış. Bu yanlış kararın kesinlikle yine kıymetlendirilmesi gerekiyor. Zira yaptığımız müşahedeler, bu bölgedeki fayların sarsıntı ürettiğinde yeryüzünü fay çizgisi boyunca parçaladığını ve üzerindeki yapıları yıktığını göstermiştir.”YIKIMIN 3 ANA NEDENİ Yıkımın insan kaynaklı en büyük nedeninin ise bina kalitesizliği olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Sözbilir, “Yıkılan binaların kıymetli bir kısmı 2 bin yılı öncesine ilişkin olmasına karşın, yeni binaların da yıkıldığı gözlenmiştir. Yıkılan binaların kıymetli kısmında kat sayısı 1-4 ortasında değişmektedir. Hasılı; Hatay’daki yıkımların ana nedenleri, zayıf tabanlar üzerinde gerekli tedbirleri almadan yapılaşma, zelzele yönetmeliklerine nazaran inşa edilmemiş binaların çokluğu ve canlı fay zonları üzerinde yapılaşmanın olması olarak özetlenebilir. Bu nedenle bilimsel hazırlıkları tarafımızdan tamamlanmış ve yönetmeliği hazırlanmış olan fay yasasının bir an evvel çıkarılması hayati derecede kıymet taşımaktadır” diye konuştu.