Endeks devre kesici ne kadar sürer, ne zaman biter?

Endeks devre kesici ne kadar sürer? Endeks devre kesiciler, bir piyasanın aşırı oynaklık veya ani fiyat dalgalanmaları durumunda otomatik olarak devreye giren sistemlerdir. Peki, Endeks devre kesici ne kadar sürer? Endeks devre kesici kaç dk? Detaylar…

BORSA İSTANBUL’DA DEVRE KESİCİ

Otomatik Seans Durdurma Sistemi (OSDS) BISTECH geçişi ile birlikte 30/11/2015 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış, yerine devre kesici uygulaması getirilmiştir.

Bir sermaye piyasası aracında işlemler seansın sürekli işlem bölümünde çok fiyat yöntemi ile yürütülürken belirli bir referans değer üzerinden hesaplanan fiyat değişiminin Borsa tarafından belirlenmiş olan eşik değerlere (oranlara) ulaşması veya aşması hâlinde ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri geçici süre ile emir toplama aşamasına alınacaktır.

İlgili sermaye piyasası aracında tek fiyat yöntemi kullanılarak fiyat belirlemesi yapılır. Tek fiyat yöntemine ilişkin süreçlerin tamamlanmasının ardından ilgili sermaye piyasası aracının işlemleriyeniden seansın sürekli işlem bölümüne alınır ve işlemlere çok fiyat yöntemi ile devam edilir.

• Devre kesici seansın sadece sürekli işlem yöntemi bölümlerinde çalışır.

• Devre kesici referans fiyatı, en son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat (açılış seansı, tekil açılış, devre kesici seansında oluşan fiyat) veya ilgili payın baz fiyatıdır. En son tek fiyat yöntemi ile belirlenen fiyat veya baz fiyattan en son güncellenen fiyat devre kesici referans fiyatıdır.

• Devre Kesici uygulamasında Pazar bazında farklı değişim yüzdesi kriterleri ve farklı DK Seansı Süreleri kullanılmaktadır;

Bu fiyat limitlerine kadar normal işlemler devam eder ancak bu fiyat limitlerini geçen işlemi gerçekleştirecek emir iptal edilerek bu limitlerin dışında işlem olmasına izin verilmez ve devre kesici çalışır. Söz konusu emir önceki fiyat seviyeleri ile işlem gerçekleştirmiş ise kalan kısmı iptal edilir.

Devre kesicinin çalışması ile birlikte ilgili sırada emir toplama aşamasına geçilir. Bu aşamada açılış/kapanış ve tek fiyat seanslarında olduğu gibi teorik fiyat ve işlem miktarı gösterilir.

Emir toplamanın ardından eşleşme süreci gelir.

Emir toplama ve eşleşmenin ardından sırada normal işlemler devam eder.

Yıldız Pazar’da işlem görmekte olan paylarda seansın kapanış bölümünün başlamasına kalan 10 dakika içerisinde (saat 17:50 – 18:00) devre kesici çalışırsa emir toplama süresi 5 dakikadan 10 dakikaya çıkartılır ve sırada eşleştirme yapılmadan emir toplama süreci izleyen kapanış seansı aşamasında da devam eder. Eşleştirme, kapanış seansının emir toplama aşamasının sona ermesi ile birlikte gerçekleştirilir.

Ana Pazar ve Alt Pazar’da işlem gören paylarda devre kesici emir toplama süresi uzatılan paylarda seansın kapanış bölümünün başlamasına kalan 20 dakika içerisinde (saat 17:40 – 18:00) devre kesici çalışırsa emir toplama süresi 15 dakikadan 20 dakikaya çıkartılır ve sırada eşleştirme yapılmadan emir toplama süreci izleyen kapanış seansı aşamasında da devam eder. Eşleştirme, kapanış seansının emir toplama aşamasının sona ermesi ile birlikte gerçekleştirilir.

İlgili sırada devre kesicinin çalışması halinde bu sıraya bağlı rüçhan hakları, varant, temerrüt gibi sıralardaki işlem yöntemi kesintiye uğramadan devam eder. Örneğin GARAN.E sırasında devre kesici çalışıp bu sıra tek fiyat emir toplamaya alındığında GARAN.R ve GADAA.V sıralarında sürekli işlem yöntemi kesintiye uğramadan sürer.

Borsa İstanbul A.Ş. Genel Müdürlüğü’nün Kararı ile 10/08/2020 tarihinden itibaren (Piyasanın tamamı için uygulanmaya başlanan endeks bazlı devre kesici sistemi ile birlikte) pay bazında uygulanan devre kesicilerin emir toplama süresi 30 dakikadan 15 dakikaya indirilmiştir. Eşleştirme süresi ise değişmemiştir (2 dakika).

1 Ekim 2020 tarihi itibariyle uygulamaya alınan Yeni Pazar Yapıları Uygulamasında fiyat marjları ve devre kesici uygulamaları ile ilgili olarak da genel esaslar belirlenmiş olmakla birlikte yeni bir duyuru yapılana kadar aşağıda özetlenen mevcut uygulama devam edecektir:

• Fiyat marjı Yıldız Pazar, Ana Pazar, borsa yatırım fonları, gayrimenkul sertifikaları, gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi yatırım fonlarında %10’dur.

• Devre kesici tetiklenme oranı, tüm paylarda sadece aşağı yönlü ve %5’tir. Devre kesici sonrası emir toplama süresi 15 dakikadır.

Endekse Bağlı Devre Kesici

Borsa İstanbul A.Ş. Genel Müdürlüğünce Pay Piyasasında halihazırda pay bazında uygulanmakta olan devre kesici sistemine ilave olarak Endekse Bağlı Devre Kesici Sisteminin (EBDKS) oluşturulmasına ve 10/08/2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmasına karar verilmiştir. Buna göre;

BIST 100 Endeksinin gün içerisinde önceki günün kapanışına göre ilk eşik olarak %5 veya daha fazla ve ikinci eşik olarak %7 veya daha fazla düşmesi halinde EBDKS devreye girecek ve Pay Piyasası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasındaki (VİOP) paya ve pay endekslerine dayalı sözleşmeler ile Borçlanma Araçları Piyasası Pay Repo Pazarı’nda işlemler geçici olarak durdurulacaktır (devre kesici endeksin yukarı yönlü hareketinde çalışmaz). EBDKS uygulaması kapsamında referans olarak alınacak endeks, değişim yönü ve oranları gelişen şartlara göre önceden duyurulmak suretiyle Borsa tarafından değiştirilebilecektir.

Uygulamanın devreye girmesi ile birlikte Pay Piyasasında;

“.E”, “.F1”, “F2”, “.G” sıralarındaki işlemler (paylar, gayrimenkul yatırım fonları, girişim sermayesi yatırım fonları, gayrimenkul sertifikaları) 20 dakika boyunca geçici olarak durdurulacaktır. EBDKS’nin devreye girme anında tek fiyat işlem yöntemi kapsamında eşleştirme seansında olan sıralarda, emirlerin eşleştirilip işlemlerin gerçekleşmesinin ardından durdurma olacaktır. Bu aşamada emir iptali veya değişikliği yapılamayacaktır.

20 dakikalık durdurmanın ardından;

a) Sürekli işlem yöntemiyle işlem gören sıralarında 5 dakika boyunca tek fiyat emir toplama uygulanacak ve sonraki 5 dakika içinde eşleştirme yapılarak işlem fiyatları belirlenecek ve duyurulacaktır.

b) Tek fiyat işlem yöntemi ile işlem gören paylar tek fiyat emir toplama ile açılacak asgari 10 dakika sürecek emir toplama seansı sonrasında seans akışı kaldığı yerden devam edecektir.

“.V”, “.C”, “F”, “.R” sıraları (varantlar, yatırım kuruluşu sertifikaları, borsa yatırım fonları ve yeni pay alma hakkı kuponları) 30 dakika boyunca geçici olarak durdurulacaktır. Bu aşamada emir iptali yapılabilecek, emirlerin fiyatı kötüleştirilebilecek ve miktarı azaltılabilecektir. Bu süre sonrasında seansın bitimine yeterli süre kalması halinde söz konusu işlem sıraları sürekli işlem yöntemi ile yeniden işleme açılacaklardır.

EBDKS’nin Pay Piyasasında sürekli işlem seansının sona ermesinden önceki 60 dakika içerisinde (mevcut durumda 17:00-18:00 arasında) devreye girmesi halinde her üç piyasada da işlemler durdurulacak, işlemler Pay Piyasasında kapanış seansı ile (mevcut durumda saat 18:00’de) yeniden başlatılacaktır.

EBDKS kapsamında belirlenen eşiklerin (%5 ve %7) gün içinde tekrar aşılması halinde devre kesici aynı aşama için ikinci kez çalışmayacaktır. EBDKS uygulamasının devreye alınması ile birlikte pay bazında uygulanan devre kesicilerde emir toplama süresi 15 dakikaya indirilmiştir, eşleştirme süresi ise 2 dk. olarak devam edecektir.

EBDKS’nin devreye girmesi halinde açığa satış yapılabilen işlem sıralarında açığa satış işlemlerinde seans sonuna kadar yukarı adım kuralı uygulanır.

ENDEKS DEVRE KESİCİ NE KADAR SÜRER?

Devre kesici süreleri, piyasanın koşullarına ve borsanın kurallarına bağlı olarak değişebilir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde New York Borsası (NYSE) ve NASDAQ gibi büyük borsaların devre kesici kuralları vardır. Bu kurallar, piyasa endekslerinin belirli bir yüzde oranında düşmesi durumunda işlem durdurma sürelerini ve eşik değerlerini belirler.

Devre kesiciler, genellikle piyasa düşüşleri sonucu ani panik satışları ve büyük çöküşleri önlemeye yardımcı olur. Süreler ve eşik değerleri genellikle piyasa oynaklığına bağlı olarak değişebilir, bu nedenle kesicilerin ne kadar süreceği ve ne zaman etkinleşeceği, piyasanın güncel koşullarına bağlıdır. Bu nedenle, hangi borsa veya piyasa ile ilgili olduğunuza ve o borsanın kurallarına bağlı olarak bu süreleri belirlemek için ilgili borsanın web sitesi veya resmi belgelerine başvurmanız önemlidir.

Gündem Haberler