Depremin Büyüklüğü ve Şiddeti Aynı Anlama mı Geliyor? Deprem Büyüklüğü ve Şiddeti Nedir?

Meydana gelen bir sarsıntının büyüklüğünü anlatmak için bazen sarsıntının büyüklüğü bazen de zelzelenin şiddeti sözlerini kullanıyoruz. Örneğin;

• Kahramanmaraş’ta 7.7 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi.

• Kahramanmaraş’ta 7.7 şiddetinde bir sarsıntı meydana geldi.

Halbuki sarsıntının büyüklüğü ve şiddeti birbirinden farklı kavramlardır. Şayet sarsıntı sonucunda ortaya çıkan enerjiyi söz etmek istiyorsak (yukarıdaki örnekte olduğu gibi) ‘depremin büyüklüğü’ sözünü kullanmamız gerekir. Büyüklük, sarsıntıda ortaya çıkan gücün büyüklüğüdür. Gelin bunu ayrıntılandıralım.

Bir zelzelenin büyüklüğü o sarsıntı sırasında açığa çıkan enerjiyi söz eder. İngilizce’de ‘magnitude’ olarak tanımlanan bu terim, birinci olarak Amerikan Profesör C.Richter tarafından kullanılmıştır. 1930’lu yıllarda geliştirilen bir sistemle sarsıntıların ortaya çıkardığı güç ölçülmüştür. Richter ölçeği de buradan gelmektedir. 

Profesör Richter, sert bir yere yerleştirilmiş özel bir sismograf aracılığıyla ölçümü gerçekleştirmiştir. Bugüne kadar kaydedilen zelzeleler istatistiksel olarak incelendiğinde en büyük sarsıntının 8.9 büyüklüğünde olduğu görülür.

Depremin şiddeti ise rastgele bir büyüklükte meydana gelen zelzelenin yeryüzünde beşerler, etraf ve tabiat üzerinde meydana getirdiği tesirlerin derecelendirilmesidir. Yani sarsıntının şiddeti aslında yalnızca müşahede yoluyla öğrenilir. Zelzelenin şiddeti, zelzelenin büyüklüğüne, derinliğine, uzaklığına ve yapıların zelzeleye karşı güçlü olup olmamasına nazaran değişkenlik gösterir. 

Deprem şiddeti terimini kullandığımız vakit, zelzele büyüklüğü hakkında net bir bilgi sağlayamayız. Büyüklüğü çok olmayan bir zelzelede bile, binalar fazla hasar gördüğünde zelzelenin şiddeti çok olacaktır. Öte yandan, güçlü binaların olduğu bir bölgede, örneğin Japonya’da meydana gelen büyük zelzelelerin şiddeti daha azdır.

Depremin şiddeti ‘hafif, orta, şiddetli, yıkıcı ve afet’ olarak sınıflandırılabilir. Sarsıntı şiddeti, zelzele şiddet cetveline nazaran kıymetlendirilir. Bu ölçek, uzun yıllar boyunca meydana gelen öbür sarsıntılar göz önüne alınarak hazırlanmıştır. Bir sarsıntı meydana geldiğinde birinci olarak o bölgedeki tesirler araştırılır. Daha sonra bu tesirler şiddet cetveline uygun olarak sınıflandırılır. 

 Mercalli Cetveli ve Medvedev-Sponheur-Karnik günümüzde kullanılan esas şiddet cetvelleridir. Bu cetvellerde şiddeti V ve daha küçük olarak ölçülen zelzeleler ekseriyetle hasar meydana getirmezler. Şiddeti VI-XII ortasındaki sarsıntılar ise meydana getirdikleri hasar ve yerde oluşturdukları heyelan üzere durumlarla birlikte değerlendirilirler.