ABD’li sismolog: Türkiye’deki sarsıntıların eşi gibisi görülmedi

Washington Üniversitesi Yer Bilimleri Kısmı’nda Profesör ve Kuzeybatı Pasifik Sismik Ağı Yöneticisi olan Profesör Harold Tobin, Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen sarsıntıların büyüklüğünü ve yapısını anlattı.

Türkiye’nin sarsıntıya en yatkın ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tobin, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin gerçek manada çok büyük olduğuna işaret etti.
Tobin, “Bunlar, yalnızca Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız en büyük sarsıntı değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun müddettir meskun bölgelerde yaşanan en büyük deprem” yorumunda bulundu.

“DEPREMİN ŞİDDETİ ÖNGÖRÜLENDEN DAHA BÜYÜK”

Tobin, 7.7 büyüklüğündeki birinci zelzelenin yıllardır bilinen bir yarar meydana geldiğini belirtti.

“Bu bölgede zelzeleler bekleniyordu lakin sarsıntının şiddeti öngörülenden daha büyük” diyen Tobin, şunları kaydetti: “Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nde bu kadar büyük bir zelzelenin tarihte olduğunu düşünmüyorum. Bu kadar büyük bir zelzele, fay çizgisinde çok büyük bir alana yayıldı. Natürel ki fay sınırındaki öbür bölgeleri etkileyen artçıları görürüz fakat 9 saat sonra 7.6 büyüklüğünde yaşanan zelzele bu çizgiyle temaslı lakin büsbütün farklı bir hatta. Bu çizgi da daha evvelden biliniyordu lakin bu kadar büyük zelzeleler bilinmiyordu. Bu ikisinin bir ortaya gelmesi ne yazık ki fecî bir trajedi. Birinci sarsıntı çok hasara yol açtı ve ikinci zati hasarlı bölgeleri salladı. Bu, arama kurtarma takımları ve bölgedeki beşerler için sahiden çok güç bir durum.”
Zelzelelerin akabinde Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığına ait bilgilere de değinen Tobin, Anadolu’nun iki fay çizgisinin ortasında sıkışmış durumda olduğunu söyledi.

YÜZLERCE YIL SONRA OLUŞAN SANTİMETRİK HAREKETLER METRELERE DÖNÜŞTÜ

Tobin, yerin kaymasının arkasındaki bilimsel gerçekleri ise şöyle anlattı: “Afrika, kuzeye gerçek hareket ediyor, Suudi Arabistan ülkeyi doğuya itiyor, bu da levhaların çok yavaş bir halde hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket her yıl santimetrik oluyor lakin bu levhalar fay çizgilerinin ortasında sıkışmış durumda. Ağır bir mobilyayı itmeye çalıştığınızda ne olur bilirsiniz, evvel direnir, hareket etmez. Bu, yer kabuğundaki gerginliği oluşturur fakat sonra sarsıntı olduğunda bir dakika üzere bir müddette tüm gücünü salar. Bu fay sınırlarında birkaç metre hareket meydana geldi. Bu da yüzlerce yıllık levha tektonik hareketlerinin biriken gerginliğiydi. Yüzlerce yıl sonra oluşan bir zelzelede santimetrik hareketler, metrelere dönüştü.”

“SON 200 YILDA BU TÜRLÜ OLAY GÖRMEDİK”

Ana karalarda zelzelelerin yan yana duran levhaların yanal hareketleriyle oluştuğuna ve Türkiye’deki sarsıntının karakterinin farklı olduğuna işaret eden Tobin, “24 saatten daha kısa bir vakit diliminde 7.7 ve 7.6 kadar büyük bir şiddette sarsıntısı son 200 yılda dahi bilmiyorum” dedi.

Tobin, arka arda yaşanan sarsıntıların daha evvel 1940’larda Japonya’da ve 2004 ile 2005’te Endonezya’da görüldüğünü fakat bu sarsıntıların ortasında aylar olduğunu belirterek, “Ancak 24 saatten kısa bir mühlet içinde bu kadar büyük iki sarsıntı neredeyse eşi gibisi görülmemiş bir olay. Çok çok uzun vakittir ki iddiam sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik” ifadelerini kullandı.

Türkiye’deki fay sınırlarının 500 ila 800 kilometrelere ulaştığının altını çizen Tobin, “Fay çizgisinde bir bölgede sarsıntı olduğunda bir sonraki bölgenin üzerindeki basınç değişiyor. Son 2 günde gördüğümüz de ne yazık ki 7.7 büyüklüğündeki zelzele, yer kabuğundaki basınç dağılımını değiştirdi ve bu da 7.6 büyüklüğünde öteki bir zelzeleye yol açtı. Bu artan baskı fay sınırındaki öteki bölgelerin durumunu da değiştirebilir. 7.7 ve 7.6’nın sahiden vahim olaylar olduğunu biliyoruz ve diğer büyük sarsıntılara yol açmamasını diliyoruz lakin insanların Anadolu Fay Sınırı’nda daha çok zelzeleye hazırlıklı olması gerekir” diye konuştu.