Taşları bulunan 5 bin yıllık oyunun gizemi çözülemiyor

SİİRT’teki Başur Höyük’te 2013’te başlayan hafriyatlarda 39 taşı bulunan 5 bin yıllık oyun gizemini koruyor. Batman Müzesi’nde sergilenen taşların bulunduğu periyotta hafriyat çalışmalarında misyon alan Uzman Arkeolog Abdurrahman Demir, noyunun asıl oynandığının hala gizemini koruduğunu belirterek, “Benzer eserler ışığında bir karşılaştırma yaptığımızda, sistem olarak 4 domuzun, 4 köpeğin olması, göz halinde olması, pramidal taşların olması ve mermi gibisi taşların olmasıyla bunun zati bir zeka oyunu olduğunu da aslında gösteriyor. Bir av oyunu, yarış oyunu ya da zeka oyunu olabilir. ‘Satrancın atasıdır’ demek de tahminen çok da yanlış olmayabilir” dedi.

Siirt’in 20 kilometre kuzeybatısında yer alan, Başur Höyük’te Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali Projesi kapsamında 2013’te yapılan hafriyat çalışmalarında ortaya çıkarılan bir mezarda ‘Erken Tunç Çağı’na ilişkin yaklaşık 5 bin yıllık oyun taşları bulundu. Köpek ve domuz gibi figürler bulunan taşların en sonuncusu 2019’da yapılan hafriyatlarda ortaya çıkarıldı. Toplamda 39 adet olan taşlar Batman Müzesi’nde muhafaza altına alındı. Taşların 2 kişi ile oynanan av, yarış yahut zeka oyunu için kullanılan taşlar olduğu düşünülürken, nasıl oynandığı ise hala gizemini koruyor.

O periyot hafriyat çalışmalarında vazife alan Batman Müzesi’nde arkeolog Abdurrahman Demir, “2013 yılında birinci kere yapıtlarla karşılaştık, bir mezar buluntusu olarak. Daha sonra 2019 yılında ise son kesimi olan domuzu bulduk. Misal eserler ışığında bir karşılaştırma yaptığımızda, sistem olarak 4 domuzun, 4 köpeğin olması, göz halinde olması, pramidal taşların olması ve mermi gibisi taşların olmasıyla bunun zati bir zeka oyunu olduğunu aslında gösteriyor. Büsbütün zeka oyunudur diyebilir miyiz, tartışılır. Bir av oyunu, yarış oyunu ya da zeka oyunu olabilir. ‘Satrancın atasıdır’ demek de tahminen çok da yanlış olmayabilir. Oyun taşının 2019 yılında yapılan çalışmayla birlikte bütün modülleri tamamlandı. Tabi sonuçta biz hafriyat yaptığımız için, oyunun hangi koşullarda, hangi halde oynandığını bilmiyoruz” diye konuştu.’BAŞURLULAR SANAT ÜRETMİŞ DİYEBİLİRİZ’

Bulunan oyun taşlarıyla Başurluların sanat ürettiğini söyleyen Demir, “Oyun taşlarının milattan evvel 3100 ile 2900 yılları ortası yani toplamda 5 bin yıllık bir geçmişi var. Erken Tunç Çağı’nın kıymetli yapıtlarından biridir. Batman Müzesi Müdürlüğü Başkanlığı’nda yapılan hafriyatlarda, Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur’un yaptığı çalışmalarda ortaya çıkarıldı. Bu taşların hangi maksatla yapıldığı bilinmemekle bir arada bununla ilgili hem yabancı hem yerli çalışmalar var. Üzerine hem makaleler hem de tez çalışmaları devam ediyor. İlerleyen vakitlerde yayınlanacaktır. Taşlar çok enteresandır. Oyunla ilgiliden çok, o devrin insanlarının etrafını taşlara yansıttığını rahatlıkla görebiliyoruz. Mesela biz rastgele bir satranç oyununa baktığımızda satrançtaki atlar, kale ve piyonların bir benzerini bu oyunda da görebiliyoruz aslında. Başur Höyük’ten çıkarılan bu oyun taşları toplamda 39 adet olup, 2 bireyle oynandığı düşünülmektedir. Periyodunun en değerli sanat yapıtlarıdır diyebiliriz. Zira birçok insan eser yapar, zanaat üretir lakin ‘Başurlular sanat üretmiş’ diyebiliriz” tabirlerini kullandı.