Raflar ‘zehir topu’ kaynıyor

Bağımlılığı arttırdığı bilimsel olarak kanıtlandığı için 2020 yılından beri Türkiye’de mentollü sigaralara uygulanan yasak ‘mentol topları’ ismi verilen eserlerle deliniyor. Sigaradan farklı olarak satılan mentol topları şırınga gibisi bir sistemin içerisinde bulunuyor. Bu şırınganın içerisindeki toplar olağan sigaranın süngerine dışardan enjekte ediliyor ve sigarayı mentollü hale getiriyor. Geçtiğimiz yıllarda ekseriyetle internetten satılan mentol topları, son vakitlerde güzelce yaygınlaşarak neredeyse tüm mahalle bakkallarının raflarına girdi. Biz de İstanbul’daki bakkalları gezerek mentol toplarının nasıl, hangi fiyatla ve açıklamayla satıldığının izini sürdük. Yasağı delmek için uygulanan formüllerin dudak uçuklatan cinsten olduğunu gördük.

İÇERİĞİ AŞİKÂR DEĞİL

Hemen çabucak her mahalle bakkalında rastladığımız mentol topları, raflarda çocukların bile çarçabuk erişebileceği yerlere konulmuş durumda. Kimi bakkallarda çikolataların konulduğu rafın çabucak yanında kimi raflarda sakızların bulunduğu kısımda mentol toplarını görmek mümkün. O denli ki, bu toplar birtakım raflarda özel standında “Ferahlatıcı Aroma Kapsülleri” ismiyle bile satışa sunuluyor. Kimilerinde da direkt “Mentol Topları” olarak bulunuyor. Topların fiyatları çeşidine bağlı olarak 15-20 TL ortasında değişiyor. Bir kapsülün içerisinde ortalama 40 adet küçük mentol topu bulunuyor. Kapsüllerin üzerinde ise üretim yeri, eser içeriği yahut irtibat adresi bulmak mümkün değil.

UYGULAMA GÖRÜNTÜSÜ TOPLUMSAL MEDYADA

Bazı eserlerde yalnızca bir e-mail adresi yahut bir toplumsal hesabı adresi bulunuyor. Bu adresleri incelediğimizde asıl gerçek ortaya çıkıyor. Örneğin, ‘myment’ isimli bir eserin toplumsal medya hesaplarında mentol toplarının sigaralara nasıl uygulanacağı görüntülerle uygulamalı olarak gösteriliyor. Kelam konusu sitelerde eserin nereden geldiği yahut nasıl bir içeriği sahip olduğuyla ilgili ise hiçbir bilgi yok. Eserlerin satışıyla ilgili sorular sorduğumuz satıcılar da ekseriyetle mentol toplarının ayrıntısını vermekten kaçınıyor. Beyoğlu’nda konuştuğumuz Yasin Keskin isimli inhisar bayi sahibi, “Sigaraları mentollü yapıyor. Gençler ve bayanlar çok seviyor” derken, sorularımızdan şüphelenen Eyüp’teki diğer bir satıcı Hüseyin Geçer, “Sakız üzere ferahlatıcı bir ürün” karşılığını veriyor. Öbür bir satıcı ise “Oda kokusu” diyerek geçiştiriyor.

‘OKULLARA YAKIN NOKTALARDA DAHA ÇOK SATILIYOR’

Konuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Sıhhate Evet Derneği Lideri ve Türk Toraks Derneği Tütün Denetim Çalışma Kümesi Müracaat Şurası Üyesi Prof. Dr. Elif Dağlı’nın açıklamaları ise epey dikkat cazip. Bilhassa 2023’ün başından itibaren mentol topu, e-sigara ve kaçak sigara üzere eserlerin raflarda artık alenen sergilendiğini belirten Dağlı, “Beyoğlu, Beşiktaş ve Şişli üzere ilçelerde mentol topları ve gibisi eserler açıkça raflara konuluyor. 2023 yılında bu durumun 2022’ye nazaran arttığını gözlemliyoruz. Mentol toplarının ise bilhassa okullara yakın bölgelerde daha çok satıldığını tespit ettik. Mentol, bağımlılığı artırıyor ve nefes borusunda anestezik bir tesir yapıyor. Münasebetiyle ciğerleri daha fazla nikotine maruz bırakıyor. Bağımlılığı pekiştiriyor ve tüketimi arttırıyor. Bu eserler ekseriyetle mentol sakızlarının yer aldığı raflara konuluyor. Yani çocukların aldığı eserlerin çabucak yanına” bilgisini verdi.

AYRI OLARAK SATILMASI YASAL MI

Mentol toplarının farklı bir formda satılmasının yasal olmadığını belirten Prof. Dr. Elif Dağlı şöyle konuştu: “Bu toplar, sigaraların tekrar mentollü hale gelmesini sağladığı için baktığınız vakit yasa delici, yasa bölücü bir eserdir. Bahsettiğim bu nokta mentolün tek başına satılması tartışmasından evvel gelmelidir. Zira, her ne kılıf bulunursa bulunsun hedefi net ve tektir. Maddeleri bilerek kadük etmek için uygulanan bir sistem olduğu için mentol topların yasal olması mümkün değildir. Maalesef sayıları da bilhassa sene başından bu yana süratle artmaktadır. E-sigara, kaçak sigara ve tütün mamülleri, sigara satışlarının mevzuata uygun yapılmaması üzere birçok denetlenmeyen gelişmenin son noktasıdır aslında mentol topları. Münasebetiyle bir an önce bu ve gibisi ziyanlı eserlerin kontrolü gerçekleştirilmelidir.”