İsrail: Sudan’la barış anlaşması Washington’da imzalanacak

Sudan, İsrail’le diplomatik alaka kurmak ve olağanlaşmak için muahede imzalayacak son Arap Birliği ülkesi oluyor. İki ülke ortasındaki tarihi mutabakat, İsrail Dışişleri Bakanı’na nazaran birkaç ay içinde Washington’da imzalanacak.

Perşembe günü İsrail’den Sudan’a bugüne kadarki en üst seviye diplomatik ziyaret gerçekleşti. İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen, Sudan’a giderek Devlet Lideri Abdel Fattah el Burhan ve hükümet yetkilileriyle görüştü.

Cohen, dönüşünde Tel Aviv’deki havalimanında yaptığı açıklamada, barış muahedesinin hususları üzerinde uzlaşma sağlandığını açıkladı.

Sudan, iki yıl evvel İsrail’le olağanlaşma mutabakatı imzalamayı kabul etmişti lakin bir muahede üzerinde bugüne kadar uzlaşma sğalanmamıştı.

Arap Birliği ülkeleri son birkaç yıldır art geriye İsrail’le barış muahedeleri imzalıyor. Sudan da bu ülkelerin sonuncusu olacak.

2020’de Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Fas, ABD’nin arabuluculuğunda sürdürülen görüşmeler sonrası İsrail’le Abraham Mutabakatı’nı imzalayarak olağanlaşma için birinci adımı atmıştı.

Arap Birliği ülkeleri on yıllardır İsrail’i resmen hâkim bir ülke olarak tanımayı reddediyordu. İsrail ve Arap ülkeleri ortasında çok sayıda savaş da çıktı.

1979’da İsrail’i resmen kabul eden birinci Arap ülkesi Mısır oldu. Onu 1994’te Ürdün takip etti.

Sudan’la imzalanacak mutabakatın sembolik bir ehemmiyeti de var. Başşehir Hartum, 1967’deki Arap-İsrail savaşından üç ay sonra düzenlenen ve tüm üye ülkelerin İsrail’i resmen asla tanımayacağına yemin ettiği Arap Birliği doruğuna mesken sahipliği yapmıştı.

Sudan Dışişleri Bakanlığı, Cohen ve Burhan’ın “İsrail ile yapan bağlantılar geliştirmenin yollarını; başta askeri ve güvenlik olmak üzere tarım, güç, sıhhat, su, eğitim alanlardında işbirliğini görüştüklerini” duyurdu.

Açıklamada barış muahedesi imzalanıp imzalanmayacağına dair bir bilgi yer almadı.

Barış mutabakatı açıklaması, daha sonra ülkesine dönen Cohen’den geldi. Cohen, havalimanında yaptığı açıklamada “Ziyaretin ABD’nin de isteğiyle yapıldığını” söyledi:

“Ziyaret, stratejik bir Arap ve Müslüman ülkesiyle yapılacak tarihi bir barış muahedesinin temellerini attı. İsrail ve Sudan ortasındaki barış muahedesi bölgesel istikrarı artıracak ve İsrail devletinin ulusal güvenliğine katkıda bulunacak.”

Cohen, barış mutabakatının, Ekim 2021’de bir darbe sonrası idareye gelen ordunun kısa bir müddet içinde planlanan “hükümeti sivillere devretmesinin” akabinde imzalanacağını tabir etti.

Filistin sıkıntısına reaksiyon olarak da yıllardır İsrail’i tanımayan Arap ülkelerinin teker teker bu siyasetten vazgeçmesi; Filistinlilerin reaksiyonuna yol açıyor.

1967’deki savaştan bu yana Arap ülkeleri, İsrail ile diplomatik bağ geliştirmek için Filistinlilerin yaşadığı topraklardaki işgalden vazgeçmesi; Doğu Kudüs’ün başşehir olduğu bir Filistin devleti kurulması kaidesi koşuyordu.