Elektronik Seçimlerin Seçim Güvenliği Açısından Getirdiği Artılar ve Eksiler Neler?

Türkiye’nin çok partili siyasi hayata geçtiği yıl olan 1946’dan beri yapılan seçimlerde sandıklı oy sistemi kullanılıyor. Türkiye’nin yıllardır aşina olduğu bu sistemde vatandaşlar ikametgahlarının bulunduğu yerlere yakın eğitim kurumlarında oy kullanıyor, oylar da muhakkak merkezlerde sayılıyor. Seçimler, Yüksek Seçim Şurası (YSK) tarafından düzenleniyor ve denetleniyor. Seçim günlerinde, sandıkların başında sandık heyetleri görevlendiriliyor ve kelam konusu şuralarda yer alan şahıslar ilgili sandıklardaki oyların güvenliğinden sorumlu oluyor. Kolluk kuvvetleri ve gerektiği takdirde askeri birlikler de seçim güvenliğinin sağlanması için görevlendiriliyor. Ayrıyeten sandık başlarında siyasi partilerin temsilcileri de bulunuyor. Bu parti temsilcileri sandıklarındaki şikayetleri YSK’ya sunuyor. Lakin Türkiye’de bilhassa de son yıllarda seçim süreçlerinde yaşanan olaylar ve demokratik olmayan hadiseler seçim sistemine olan itimadı azaltıyor. Pekala elektronik seçim tüm bu itimat sorununu ortadan kaldırabilir mi? Artıları ve eksileri neler?

Elektronik seçimler uzun yıllardır dünyanın farklı ülkelerinde kullanılıyor

Elektronik oy kullanma, oyların atılması, sayılması ve arşivlenmesi için dijital araçların kullanıldığı bir sistem olarak uzun vakittir dünyanın birçok ülkesinde kullanılıyor. Oy verenlerin nerede oy kullandığına bağlı olarak, iki biçimde yapılabiliyor: Oy verenlerin oy kullanma merkezlerinde elektronik aygıtları kullandıkları usul olan yerinde elektronik oy kullanma ve oy verenlerin rastgele bir yerden (hatta yurt dışından bile) oy kullanabildikleri yol olan uzaktan elektronik oy kullanma. Elektronik oylama Avustralya, Kanada, Estonya, Fransa, Hollanda, Norveç, İspanya, İsviçre, İngiltere, ABD, Namibya, Finlandiya, Portekiz, Filipinler, Brezilya, Hindistan, Rusya ve Moğolistan üzere birçok ülkede kullanılırken, avantajları ve dezavantajları konusundaki tartışmalar devam ediyor. 

Estonya’dan Kanada’ya e-seçim uygulamaları

Genel ve lokal seçimlerin yanı sıra 2014 ve 2019 yıllarında gerçekleştirilen Avrupa Parlamentosu Seçimlerinde de internet üzerinden oylama usulü birinci sefer kullanıldı. Estonya’da 2021 yılından itibaren seçmen listeleri de elektronik olarak düzenleniyor. Ülkede bugün kullanılan oyların üçte biri internet üzerinden oylama sistemiyle kullanılıyor. Bu doğrultuda, Estonya örneğinde internet üzerinden oylamanın başarılı olma nedenleri ortasında; yaygın internet ağının varlığı, yasal düzenlemelerin getirdiği muhafaza, teknik altyapının varlığı ve destekleyici siyasi kültür olarak söz ediliyor.

Kanada’daki federal seçimler klasik usulle öteki bir tabirle kâğıt oy pusulasıyla gerçekleştiriliyor. Bununla birlikte; belediyelerin kimileri optik tarama ve DRE oy kullanma makinelerini de kullanmakta ve hudutlu sayıda bölgede internet oy hakkı bulunuyor. Elektronik oylama yalnızca belediye seçimleri seviyesinde olup federal seviyede kullanılmıyor.

Elektronik oylama makineleri birinci olarak 1982’de Hindistan’da kullanıldı, fakat daha sonraya kadar yaygın olarak kullanılmadılar. DRE oylama makinelerinin kısmen kabul edilmesi 1999 yılında gerçekleşti ve 2002 yılında elektronik oylama ülke çapında kabul edildi. Bu kapsamda, bütün seçim merkezlerinde elektronik oy sayma makinaları kullanılmakta ve bütün seçim süreci Hindistan Yüksek Seçim Heyeti tarafından denetleniyor.

Venezuela’da dokunmatik ekran DRE oylama makineleri ülke genelinde kullanılıyor. Bu makineler seçmen tarafından onaylanabilir bir kâğıt izi basabilme özelliğini de içeriyor. Oylama sonuçları, makineleri fizikî olarak merkezi bir yere nakletmek yerine, elektronik olarak iletiliyor. Bununla birlikte; seçmenlerin birden fazla oy kullanmasının önlenebilmesi için seçmenlerin parmak izini algılayan bir aygıt da kullanılıyor. Elektronik seçimlerin seçim güvenliği açısından artılarını ve eksilerini Av. Görkem Gökçe şöyle kıymetlendiriyor:

“Kamu inancını artıran elektronik seçimler geçersiz oy sorunu için de bir tahlil olabilir.”

“Elektronik oy verme sisteminin tercih edilmesinin temel sebepleri ortasında: Seçim maliyetlerini azaltılması, seçim sürecinin her kademesindeki sürat ve randımanın artırılmak istenmesi, seçimlerin sonuçlarının süratli ve gerçek tespit edilmesi ve duyurulmasını sağlamak, kamu itimadını artırmak ve demokratik iştiraki sağlamak olarak sıralanabilir. Elektronik oylama formüllerinin tercih edilmesinde rol oynayan başka kıymetli bir etken ise geçersiz oy meselesidir. Çünkü klâsik oylama sisteminde geçersiz oyların siyasal istikrarları değiştirebilecek oranlara ulaşabilmektedir. Elektronik oylama metotları seçmenin geçersiz oy kullanmasına imkân vermeyecek formda tasarlandığında geçersiz oy sorunu da ortadan kalkmış olacaktır. Bununla birlikte; elektronik oy verme sistemleri, farklı mahzurları nedeniyle oy kullanmada dezavantajlı seçmenlere değerli kolaylıklar sağlayabilmektedir.”

Teknik meseleler, yanlışlı kullanım ve sahtekarlık elektronik seçimlerin yaygınlaşmasının önündeki engeller

Elektronik oy verme sisteminin artıları kadar eksileri de değerli. Av. Görkem Gökçe, bu formülün sakıncalarını dört olası senaryo dahilinde kıymetlendiriyor: 

“İlki teknik sıkıntılar. Elektronik kayıt sisteminde oluşacak süreksiz yahut kalıcı bir arıza sonucunda oylar eksik ya da yanlışlı kaydedebilir; oyların bir kısmı yahut tamamı kaybolabilir. 

Bir başkası olan yanılgılı kullanımda ise şöyle durumlar olabilir: Sandık şuraları ve seçmenlerin gereğince bilgilendirilmemiş olması yahut eğitilmemeleri sonucunda oyların kaydedilmesi ile ilgili çeşitli yanılgılar gündeme gelebilir. Örneğin, seçimden sonra oylar tutanağa geçirilmeden kısmen ya da büsbütün silinmiş olabilir. 

Bununla birlikte sistemin donanımı ve yazılımı kullanılan oyları seçmenin gördüğünden farklı halde kaydedecek biçimde tasarlanabilir ya da sistemdeki güvenlik açıkları sonucunda seçimin sonucu etkilenebilir. Bu doğrultuda belirtmek gerekir ki, manipülasyona en yatkın elektronik oylama formülü internet üzerinden gerçekleştirilen oylama tekniğidir. Çünkü, internet üzerinden oylama sistemleri genel olarak güvenlik açıklarından faydalanılması manasında hayli müsait sistemlerdir. 

İnternet oylama sistemlerindeki güvenlik açıkları: Seçmenin oyunu kullandığı bilgisayar, ikincisi kullanılan oyların iletildiği ağ sistemi, üçüncüsü de kullanılan oyların saklandığı sunucular olarak sıralanabilir. Son olarak teknolojiye erişim probleminden bahsedebiliriz. Herkesin kullanmada eşit olmadığı internet teknolojilerinin toplumlar ortası eşitsizliğe ve münasebetiyle da herkes tarafından eşit bir halde kullanılamayacağı ileri sürülmektedir.”

Twitter

Linkedln

‘Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio’