Celal Şengör’ün Kullandığı Oklokrasi Terimi Nedir, Ne Demektir? Oklokrasi Ne Manaya Gelir?

Depremin 5. gününde de elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz. Bir yandan arama kurtarma çalışmaları sürerken bir yandan zelzelenin açtığı yaraları sarmaya çalışıyoruz. Uzmanlar ise bilhassa İstanbul’da yaşanabilecek büyük zelzele konusunda ihtarlarına devam ediyorlar.

Prof. Dr. Celal Şengör sarsıntının yaşandığı Pazartesi gününden beri televizyon ekranlarında canlı yayınlara konuk oluyor. Şengör hem sarsıntıyla ilgili bilimsel açıklamalar yapıyor hem de halkımızı mümkün bir sarsıntıya karşı uyarıyor. Prof. Dr. Celal Şengör katıldığı Selçuk Doruklu ile Ana Haber programında ‘oklokrasi’ terimini kullanmasıyla tekrar gündem oldu.

Oklokrasi, bilgisi ve yetkinliği olmayan şahısların yönettiği bir hükümet biçimini anlatmak için kullanılır. Oklokraside geniş halk kitlelerinin takviyesini elinde tutan hükümet, mutlak güce sahiptir. Oklokrasi ülkelerde çoklukla uzun ve geniş bir devir içerisinde yavaş yavaş ortaya çıkar. Bunun en değerli sebebi ise eğitim düzeyinin düşmesi, nüfusun denetimsiz artışı ve nüfusun entelektüel düzeyinin düşmesi yahut eskisi üzere artmamasıdır. Bunun sonucunda bir ülkenin idaresi, ayaktakımı da diyebileceğimiz bir güruh yahut halk kitlesi tarafından yapılır. Demokrasinin en yozlaşmıl hali olan oklokraside yetersiz, yeteneksiz, bilgisiz ve etik pahası zayıf şahıslar yönetimdedir. Bu durum da nitelikli bireylerin siyasetten ve idareden uzaklaşmasına sebep olur.

‘Oklokrasi’ terimi Yunanca ‘kalabalık’ manasına gelen ‘ochlos’ sözünden türetilmiştir. Antik Yunan siyasiyi düşünürleri oklokrasiyi en berbat üç idare biçimi ortasında saymaktadırlar. Onlara nazaran üç makûs idare biçimi tiranlık, oligarşi ve oklokrasidir. Üç güzel idare formu ise demokrasi, aristokrasi ve monarşidir. Antik yunan siyasi düşünürleri siyasi idaresi güzel yahut makus olarak sınıflandırırken hükümet biçiminin kimin çıkarına nazaran hizmet ettiğine nazaran karar verirler. Yani, hükümet biçimi toplum çıkarımlarına hizmet ediyorsa düzgün, bir kümenin ya da bireyin özel çıkarlarına hizmet ediyorsa berbattır.

Demokrasi, siyasal kontrolün halkın belli aralıklara seçtiği temsilcilerin elinde bulunduğu ve tüm yurttaşların eşit sayıldığı bir idare biçimidir. Lakin oklokraside karar alınırken tüm yurttaşlar eşit bir biçimde düşünülmez. Oklokrasi teriminin açıklandığı kimi makalelerde oklokrasinin demokrasinin olduğu, daha doğrusu eksikliğinin görüldüğü yerlerde demokrasiyle eş vakitli olarak ortaya çıktığından bahsedilir. 

Oklokrasinin en temel sorunu ise istikrarın olmaması olarak tanımlanabilir. Bu türlü bir idare biçiminde kararlar bir güruh tarafından alındığı için istikrar beklenmez. Bu durum ise düzensizliğe ve kaosa sebep olur. Ayrıyeten oklokrasi idarelerinde şiddet eğilimleri de artış gösterir. Bu durum bir toplumun insanları için hem ekonomik hem manevî açıdan yıkıcı sonuçlar doğurabilir.