Bayanların dokuduğu “tokalı örtme” geleceğe taşınıyor

MEHMET EMİN GÜRBÜZ/ELİF SARIHAN – Bolu’da bayanlar, Göynük’ün coğrafik işaretli el sanatlarından “tokalı örtme”yi tezgahlarda dokuyarak gelecek jenerasyonlara aktarıyor.

Tarihi, kültürel ve doğal hoşluklarını itinayla koruyan Göynük’e mahsus bir cins başörtüsü olan ve 2016’da Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescillenen tokalı örtme, belediye bünyesindeki El Sanatları Eğitim Merkezinde dokunuyor.

Unutulmaya yüz tutmuş el sanatının yaşatılması için kursların da verildiği merkezde yaklaşık 2 ay süren eğitimlere katılan 18-60 yaş aralığındaki bayanlar, usta öğreticiler nezaretinde tezgahlarda tokalı örtme dokuyor.

Bir geleneği yaşatmalarının yanı sıra satışından gelir de elde eden bayanlar, her bir motife memnunluklarını, hüzünlerini, sevgilerini ve hasretlerini işliyor.

Göynük Belediyesi El Sanatları Eğitim Merkezi eğitmeni Merve Akı, AA muhabirine, İŞKUR işbirliğinde yaklaşık 10 yıldır devam eden kurslarda 150’yi aşkın bayana eğitim verdiklerini söyledi.

Eğitim alan bayanların konutunda dokuduğu tokalı örtmeleri Göynük esnafı aracılığıyla turistlere sattığını anlatan Akı, “Kursiyerler bu döngüyle hem unutulmaya yüz tutmuş el sanatının geleceğe transferine hem de aile iktisadına katkı sağlanmış oluyor.” diye konuştu.

Akı, “tokalı örtme” isminin, örtü üzerindeki kısa kenar saçaklarına bağlanan kırmızı püsküllere yörede “toka” denilmesiyle ilgisinin bulunduğunu işaret ederek şunları kaydetti:

“Tokalı örtmenin üretim etabı hayli meşakkatli. Tezgaha girmeden evvelki kısım hayli kıymetli. Pamuk ipliği kullanıyoruz. Bürümcük, kıvrak dediğimiz bir ip ve pamuktan yapılıyor, düğümlü bir yapısı var. Bunu direkt tezgaha taktığımızda düğümlenerek kopabiliyor. Biz bunu evvel unla pişiriyoruz. Unla çirişleme sürecini yaptıktan sonra çividen çiviye gerdirerek çözgüsünü yaptırıyoruz. Çözgü sonrasında top haline getirip dokuma tezgahımıza takıyoruz.”

Dokuma tezgahının başına geçen bayanların hislerini motiflere yansıttığını lisana getiren Akı, “Tokalı örtünün alınlık dediğimiz kısmında koyu desenler varsa ‘mutsuzum, üzgünüm’ formunda bildiri veriliyor. Halk ortasında o bayana ona nazaran davranılıyor. Daha canlı renkler varsa ‘mutluyum, neşeliyim’ manasına geliyor. Desenlerde yüzük taşı var ise kelamlı yahut nişanlı, mezar taşı var ise matemli, asker başı var ise eşinin, oğlunun asker olduğu biliniyor, o biçimde davranılıyor.” tabirini kullandı.